In 1985 bracht paus Johannes Paulus II een bezoek aan België en Nederland. In Nederland was de ontvangst kil en guur; lege straten, een negatieve pers, bittere protesten – de paus heeft geweten dat de kieskeurige Hollanders hem niet lustten. Bij de Belgen was het onthaal toen, ondanks protesten die er ook daar waren, toch nog altijd beduidend warmer.
Hoeveel is er in de vier decennia erna veranderd… Het bezoek van paus Franciscus aan België de komende dagen vindt plaats onder een veel minder gunstig gesternte. Het debat over seksueel misbruik staat sinds de documentaire Godvergeten op scherp; de antiklerikale woede is groot onder de Belgen, en richt zich ook steeds meer op deze toch als antiklerikaal bekend staande paus.
Sommigen vreesden vooraf zelfs een herhaling van het Nederlandse pausdebacle van ’85. Dat enorme Boudewijn-stadion in Brussel? Krijgt ‘ie nooit vol, klonk het her en der. Dat pessimisme is alvast onterecht gebleken: de toegangskaarten vlogen zelfs de deur uit. Ook vanuit Nederland trekken ditmaal bussen vol enthousiaste katholieken naar de paus.
Maar toch: er zal onvermijdelijk een verschil bestaan tussen ‘het pausbezoek van de deelnemers’ en ‘het pausbezoek van de media’. Veel media zullen vooral geïnteresseerd zijn in het misbruiknarratief, in Vlaanderen gretig uitgebuit door mediagenieke activisten als Rik Devillé.
En de aanval op de integriteit van de paus is inmiddels ook al op schaamteloze wijze geopend in de seculiere media. ‘Zodra de camera’s niet meer op hem gericht staan, wordt hij arrogant en scheldt hij iedereen uit’, kopte De Morgen tendentieus in een grimmig profiel.
Zelfs al zullen er nog voldoende katholieken wél blij zijn dat de paus komt, zelfs al overstemt hun gejuich de protesten die er ook zullen zijn, dan nog zet dit bij voorbaat een domper op het pausbezoek.
Tekenend in dat verband is de curieuze verklaring die de Leuvense theologiefaculteit naar buiten bracht aan de vooravond van het evenement – dat toch nota bene vanwege hun eigen 600-jarige jubileum georganiseerd werd. Het is een epistel met maar één doel: uitleggen dat theologen heus geen sleepdragers zijn van het kerkelijk gezag, maar heel kritisch en onafhankelijk en waardevol voor het academische en bredere publieke discours.
Onder theologen werd het met gejuich ontvangen, maar zelf werd ik er wat ongemakkelijk van. De tekst is wollig, langdradig en defensief – een in omslachtig ivorentorenjargon geformuleerd ‘sorry dat we katholiek zijn’.
De theologen zijn kennelijk zo bang om als ‘buikspreker van de kerk’ te worden gezien, dat ze er spontaan de hooggeleerde spreekbuis van de publieke onderbuik van worden. Daarbij: als je het nodig vindt om omstandig uit te gaan leggen hoe relevant je wel niet bent, dan ben je het waarschijnlijk niet. In de meeste publieke debatten is de stem van de theologen inderdaad pijnlijk afwezig. En als je dit soort verlegen traktaten leest, snap je ogenblikkelijk waarom.
Maar waar de paus komt, daar volgt verandering. Hoe groot het debacle van het Nederlandse pausbezoek van ’85 ook was, het gaf ook nieuw vuur aan kerkelijke debatten. En was ook een keerpunt in het zelfbewustzijn van veel Nederlandse katholieken, die in het decennium daarvoor in het verdomhoekje waren geraakt omdat ze ‘nog’ trouw naar de kerk gingen. Onder hen ontstond een houding van: ik laat me mijn geloof niet afpakken, ik laat me niet in de hoek drukken. Ik ben en blijf gewoon katholiek, en daar ben ik fier op!
Zo’n kentering zij ook Vlaanderen gegund. En al het cynisme ten spijt: dat effect kan dit bezoek van paus Franciscus heel goed hebben op een nieuwe generatie zelfbewuste katholieken.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
