Arme christendemocraten. In feite worden zij in ons huidige politieke klimaat in een haast onmogelijke spagaat gedwongen.

Het poldermodel dat zij mede uitgevonden hebben, verliest aan populariteit. Juist de achterban uit de polder verkiest nota bene steeds vaker de radicale slogans van de flanken boven het bestuurlijk pappen en nathouden van het politieke midden. De spanning die dat lokaal en regionaal oplevert, werkt door tot op landelijk niveau.

Nederland en Duitsland

Dat geldt bij ons voor het CDA. In de provincie Noord-Brabant wordt dat in een coalitie gedwongen met Forum voor Democratie, wat in heel het land tot verontwaardiging leidt vanwege de nog niet herstelde averij die de partij opliep in vergelijkbare samenwerkingen met de PVV.

Het geldt ook in Duitsland voor de CDU. In de deelstaat Thüringen moest die partij het op een akkoordje gooien met de rechtsradicale AfD, wat landelijk de gedroomde troonopvolgster van Merkel de politieke kop kostte.

Tweeledig gemor

Zowel in Nederland als in Duitsland klinkt in de christendemocratische achterban hetzelfde tweeledige gemor. Enerzijds moet een deel van de achterban niets weten van het rechtse populisme, dat zij onfatsoenlijk vindt.

Met goede reden: het recente Twitter-debacle van Baudet laat zien dat FvD niet vies is van racistische stemmingmakerij. En zich bedient van de dubieuze methode van draaien, ontkennen, verwarring zaaien, weglachen, er in bedekte termen nog een schepje bovenop doen, en dat gehuichel nog schaamteloos verkopen als ‘zeggen waar het op staat’ ook.

Anderzijds klinkt onder veel (ex-)christendemocraten ook de terechte klacht: partijen als het CDA en de CDU hebben de meer behoudende achterban de laatste jaren in de kou laten staan. Wie bijvoorbeeld in het migratiedebat iets voorzichtiger wilde zijn dan Merkel met haar Wir schaffen das, wist zich niet gehoord en zelfs weggezet als extremist.

Bij het ontbreken van een fatsoenlijk conservatief geluid, kiest men dan maar voor onfatsoenlijk rechts. Dat christendemocratische politici nu ineens rechtse spierballentaal laten klinken – zoals Hugo de Jonge en Mona Keizer – komt dan over als een weinig geloofwaardige wanhoopspoging om dit deel van het electoraat niet te verliezen.

De armoede van de christendemocratie

Op lange termijn zal dat het CDA niet helpen. Noch het flirten of samenwerken met, noch het zich fel afzetten tegen populistisch rechts zal de partij uiteindelijk baten. De armoede van de christendemocratie is van ideële aard: er bestaat nauwelijks nog fatsoenlijk conservatisme in onze streken.

Dat kunnen we niet slechts het CDA en aanverwante partijen aanrekenen: veel breder is ‘conservatisme’ ten onrechte een besmet woord geworden. Wie het nog wel positief wil gebruiken, doet dat noodgedwongen met een soort studentikoze branie, als geuzennaam – en brengt het daarmee in de troebele wateren van Baudet en zijn geestverwanten.

Dat is de eigenlijke spagaat, waar louter uit te komen is als men durft te investeren in een fatsoenlijk conservatief kader. Dat zal uitgesproken christelijk zijn, of het zal niet zijn.