<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Commentaar

De ‘gnostische verleiding’ van complotten en nepnieuws

Anton de Wit 10 juli 2020
image
Foto: Glen Carrie - unsplash.com

Verwarring is een drug, verdovend en verslavend. Verwarring is, zoals iedere drug, lucratief; er wordt grof geld aan verdiend.

Commerciële bedrijven

NRC publiceerde eerder deze week een onderzoek naar het geraffineerde verdienmodel van complottheorieën en nepnieuws rondom het coronavirus. Het zijn geen dappere Don Quichots of ideologisch bevlogen dissidenten die zulke pulp produceren, het zijn gewoon commerciële bedrijven die volop garen spinnen bij de verwarring die zij verkopen.

“Verwarring weet zich op gewiekste wijze te vermommen als klaarheid”

Een uit de duim gezogen bericht over hoe vitamine C corona kan genezen, over ziekteverwekkende 5G-masten of over samenzweringen van multimiljonairs en overheden; het staat garant voor flink wat advertentie-inkomsten en verkoop van merchandise (‘Bestel hier uw Stop de Lockdown-shirt!’).

Eigen verantwoordelijkheid

“Facebook en Google spelen een cruciale rol in dit ecosysteem van misinformatie”, zo schreef NRC. Het blijkt een nogal tweeslachtige rol te zijn: enerzijds maken ze de verspreiding ervan mogelijk, verdienen zij er zelf ook aan, anderzijds proberen ze er tegen op te treden, wat ze dan op het verwijt van censuur komt te staan. Maar uiteindelijk leidt die vraag naar de verantwoordelijkheid van internetplatformen af van die eigenlijke vraag: die naar onze eigen verantwoordelijkheid.

Wij zijn het uiteindelijk allemaal zelf die het niet na kunnen laten op smeuïge koppen te klikken, om ongefundeerde claims te delen via sociale media. Niet dat we die claims per se klakkeloos geloven, maar hé, je weet maar nooit, kijk en oordeel vooral zelf… Maar dat is nu juist het probleem: ‘zelf oordelen’, op basis waarvan? We verdwalen in een woud van meningen en losse feiten, van beweringen die we amper kunnen toetsen, van tegenstrijdigheden en ongerijmdheden.

Hogere kennis

Dan blijken we allemaal vatbaar voor wat ik zou willen omschrijven als de ‘gnostische verleiding’; de stem die beweert een hogere kennis, gnosis, te bezitten die ons klaarheid verschaft, een kennis voor ingewijden – uitverkorenen die, in de taal van vandaag, woke zijn, ontwaakt, in tegenstelling tot de massa’s die zich dom laten houden door de duistere machten van, vul maar in, politici, multinationals, ‘mainstream media’.

Verwarring weet zich op gewiekste wijze te vermommen als klaarheid. Ook in dat opzicht is die net een drug; wie in een drugsroes verkeert, meent ook niet zelden een ‘hoger bewustzijn’ te bezitten.

Illusie

Maar uiteindelijk volgt toch altijd de kater. Wat zich presenteerde als groots inzicht, bleek toch een illusie, we snappen de complexe werkelijkheid nog steeds niet, we zijn nog steeds verdwaald in het woud van meningen en losse feiten.

Wat doen we dan? Zoeken we naarstig naar de volgende roes van verwarring en verontwaardiging, die ons de tijdelijke illusie geeft het allemaal te snappen en doorzien? Of kicken we af, omdat we inzien dat we onszelf en de mensen om ons heen vergiftigen? Dat laatste is niet gemakkelijk, maar de betere weg. Niet alles liken, delen en van ondoordacht commentaar voorzien is een goed begin.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.