De Faculteit Katholieke Theologie van de Universiteit van Tilburg peilt iedere vijf jaar de opvattingen van middelbare scholieren over religie en zingeving. Deze week werden de jongste onderzoeksresultaten gepresenteerd, op basis van een enquête uit 2017 onder ruim tweeduizend leerlingen.
De bevindingen zijn niet heel verrassend maar toch relevant: meer dan de helft van de jongeren noemt zichzelf niet-gelovig, atheïst of humanist, nog maar een derde rekent zich tot een van de christelijke denominaties (waarvan 7% rooms-katholiek). De meting werd, voor alle duidelijkheid, verricht aan confessionele scholen; op openbare scholen zullen de cijfers nog dramatischer zijn.
Of nou ja, dramatisch… De vraag is eigenlijk: hoe dramatisch is dat? Tussen de regels van de studie door lezen we eigenlijk vooral een verlies van vanzelfsprekendheid: het is niet meer vanzelfsprekend om te geloven, het is niet meer vanzelfsprekend om aan gelovigheid traditionele vormen zoals kerkgang of gebed te verbinden, het is niet meer vanzelfsprekend om een helder, persoonlijk godsbeeld te hebben.
Dat geldt juist ook voor katholieke jongeren – die lijken wat dat betreft meer op seculiere jongeren dan op orthodox-protestantse of islamitische jongeren. (Een opmerkelijk onderzoeksresultaatje ter illustratie: onder humanistische jongeren is de belangstelling voor de katholieke Wereldjongerendagen verhoudingsgewijs ruim dubbel zo groot als onder katholieke jongeren.)
Maar nogmaals: is dat erg? Niet per se. Een verlies van vanzelfsprekendheid hoeven we niet te betreuren. Dat iets niet meer vanzelf spreekt, betekent immers niet dat het helemaal niet meer spreekt. Institutionele vormen eroderen en verdwijnen, woorden die men kiest om het wezenlijke uit te drukken veranderen. Maar wat wezenlijk is, erodeert of verandert niet, anders was het bij nader inzien toch niet zo wezenlijk.
En voor een goed gesprek over het wezenlijke ziet het Tilburgse onderzoek nog voldoende aanknopingspunten. Uit nadere vragen naar de waarden die jongeren belangrijk vinden, komt helemaal niet zo’n dramatisch beeld naar voren. De jeugd is niet nihilistisch, niet zonder geloof, hoop en liefde, niet zonder vertrouwen en mededogen, niet zonder moraal en idealen.
Dat die moraal en idealen niet zonder meer ‘christelijk’ te noemen zijn, ligt voor de hand. Maar ze bieden aanknopingspunten voor een zinvol gesprek. Juist de katholieke traditie is daartoe in staat, omdat die (ook in een goede zin) van oudsher ‘wereldser’ is, meer tot dialoog met andersdenkenden geneigd, dan bijvoorbeeld de reformatorische of islamitische traditie.
Dat verklaart ook precies het in het onderzoek gevonden verschil tussen katholieke jongeren enerzijds, en refo- en moslimjongeren anderzijds. Natuurlijk kunnen we wat leren van het sterke identiteitsbesef van die laatsten, maar we hoeven het ook allerminst jammer te vinden dat wij geen gesloten bastion zijn.
Onderzoeken als deze kunnen ons nog verder doen terugkruipen in onze schulp, waar we elkaar voortdurend vertellen hoe bar en boos de buitenwereld is. Ze kunnen ons echter ook nieuwe moed en vertrouwen geven. Open de poorten, trek er op uit. Voorbij de vanzelfsprekendheid houdt Christus niet op te spreken.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
