Wanneer is religie iets heel anders, ja zelfs het diametraal tegenovergestelde gaan betekenen van wat het eigenlijk zou moeten zijn?

Het viel me plots op toen ik laatst bij Op1 een gesprek zag over tv-evenement The Passion. Anita Witzier legde daar omstandig uit dat deze moderne hervertelling van het paasverhaal nu “niet meer religieus” is, maar “voor alle mensen”. The Passion is voortaan “universeel” en “tijdloos”.

Golgotha op de Cauberg

Maar was dat niet net het hele punt van dat paasverhaal? Dat het voor alle mensen is, en universeel en tijdloos? Dat maakt nu net dat ieder tijdperk en iedere cultuur het verhaal in z’n eigen beeldtaal kan vatten. Golgotha kan evengoed de Cauberg zijn als de Kilimanjaro, de soldaten kunnen gewapend zijn met een pilum of een AK-47, Jezus en Judas kunnen zwart of wit zijn, lang of kort, dik of dun.

Dat The Passion nu een link legt met corona is dus niet verwonderlijk, niet verrassend en zeker niet “universeel” en “tijdloos” – het is juist bij uitstek tijd- en plaatsgebonden, en dat kan en mag het zijn, precies omdat het verhaal zélf universeel en tijdloos is.

Betekenisverschuiving

Maar dit steekt dieper dan het toevallige religieuze onbenul van een toevallige praatprogrammagast. Religie heeft in onze samenleving een forse betekenisverschuiving ondergaan.

Van het algemene, universele (nota bene precies wat ‘katholiek’ betekent) naar het particuliere, het hoogst individuele. Van de objectieve, hogere waarheid naar één van de vele subjectieve privé-overtuigingen.

Eigen erf

Dat kunnen we niet alleen maar wijten aan seculier onbegrip. Kerken doen er in hoge mate zelf aan mee, trekken zich terug op hun eigen erf, doen de deur op slot en weren pottenkijkers – soms zelfs met geweld, zoals de gebeurtenissen in Urk en Krimpen aan den IJssel afgelopen weekend laten zien.

Ja, dat waren incidenten, uitgelokt en uitvergroot misschien, maar we moeten goed begrijpen waarom dat gebeurt. Mensen begrijpen oprecht steeds slechter waarom gelovigen zich kunnen verschansen achter de vrijheid van godsdienst. Dat ís ook steeds moeilijker uit te leggen wanneer die godsdienstvrijheid niet meer lijkt in te houden dan ‘de vrijheid om er mijn persoonlijke eigenaardige opvattingen op na te houden’.

Geen exclusief eigendom

Godsdienst, en de vrijheid om die te belijden, kan alleen maar bestaan bij de gratie van het universele, het tijdloze. Godsdienst hoort ons juist uit te tillen boven onze particuliere eigenaardigheden en modieuze meningen, ons te verbinden met iets hogers.

Godsdienstvrijheid is niet de vrijheid om tot een sekte naar keuze te behoren, maar de vrijheid om daar weer uit komen. Dat het christelijke verhaal in elke tijd en iedere cultuur begrepen kan worden, komt doordat het geen enkele tijd of cultuur toebehoort als exclusief eigendom.

Het eeuwige Goed Nieuws

Christus verrijst, Hij overwint het graf dat zijn tijd en cultuur voor Hem gegraven hadden. Het christendom doet het Hem steeds opnieuw weer na. Dat zal in onze tijd en cultuur niet anders zijn – dat is het eeuwige Goede Nieuws.

Namens heel het team van Katholiek Nieuwsblad wens ik u van harte een vrolijk, zonnig en zalig Pasen.