Als jonge journalist moest ik eens verslag doen van een chique literaire bijeenkomst. Ik vond het er vreselijk en heb er geloof ik ook geen goed artikel over kunnen schrijven; te veel gebakken lucht, holle woorden en opgeblazen ego’s.

Bijzonder charisma

Maar ik herinner me nog goed dat de fameuze stripauteur Marten Toonder (1912-2005) de zaal binnen werd gereden in een rolstoel. Er waren veel meer bekende schrijvers en dichters, maar hij was de enige die echt indruk maakte; al het loze gebabbel verstomde, mensen maakten ruimte, knikten hem ernstig toe. Waarom?

Natuurlijk, statuur, verdiensten, het zal allemaal meegespeeld hebben. Toch: er waren daar auteurs met meer actuele faam, die meer boeken verkochten, vaker in de talkshows aanschoven, die ook bij die bijeenkomst in de spotlights stonden – de oude Toonder was ‘slechts’ een toeschouwer, eregast… Maar deze nestor aan de zijlijn, de zwijgende toehoorder, met het bijzondere charisma dat hoort bij de broze ouderdom, juist hij is me bijgebleven.

Nestor aan de zijlijn

Van de literaire journalistiek bewoog ik mij meer en meer naar de religiejournalistiek. Ik kan helaas niet zeggen dat ik sindsdien de gebakken lucht van chique bijeenkomsten nooit meer heb ingeademd; niets menselijks is ook het kerkvolk vreemd.

Maar ook daar was steevast een nestor aan de zijlijn aanwezig, die – wars van vertoon – verlichting bracht in alle poeha door louter maar stilletjes aanwezig te zijn. De man voor wie men plaats maakte, naar wie men beleefd maar met oprecht respect knikte: kardinaal Ad Simonis.

Kerk en wereld veranderden

We staan deze week in KN uitgebreid stil bij het overlijden van deze markante kardinaal, met wie wij als katholieke krant een lange geschiedenis delen – ik vond in ons redactiearchief een knipsel uit de Volkskrant van 8 juli 1983, waarin op dezelfde pagina zowel Simonis’ benoeming tot aartsbisschop van Utrecht, alsook de oprichting van Katholiek Nieuwsblad wordt aangekondigd.

In dat knipsel kwam de kardinaal er bekaaid van af; het is bekend, hij werd neergezet als ‘aartsconservatief’, zetbaas van Rome… Dat beeld is in de loop der jaren gelukkig gekanteld, men leerde hem langzaam maar zeker kennen als mild, hartelijk, gematigd. Dat kwam niet, zo constateert Peter Doorakkers ook in zijn In Memoriam, omdat Simonis veranderde, maar omdat Kerk en wereld om hem heen veranderden.

Eenvoudig, in de goede zin van het woord

Misschien is dat de sleutel om de eerbied te begrijpen voor de nestor aan de zijlijn. Kardinaal Simonis was geen mysticus, geen groot theoloog, geen bevlogen bezieler. Hij was eenvoudig, in de goede zin van het woord, een man uit één stuk, die zich niets gelegen liet liggen aan de waan van de dag. Een man die ‘zichzelf bleef’ (al klinkt dat dan weer wel als een slap modieus cliché).

Hij kon ook geweldig somberen en mopperen over de staat van de Kerk, en begrijpelijk, hij heeft ook veel ellende en verval gezien. Tegelijkertijd was hij, juist in zijn broze ouderdom, een toonbeeld van de Kerk in optima forma: mild en hartelijk, helder en onbevreesd in zijn overtuigingen, wars van poeha. Een Kerk die naar dat beeld kan leven, hoeft de zijlijn niet te vrezen. Daar buigen mensen nog steeds met oprecht respect het hoofd voor.