Preken zijn vaak te saai, zo bleek uit een recent onderzoek van de Universiteit van Wenen. Kerken zouden het fenomeen van ‘spirituele verveling’ serieus moeten nemen, aldus de Oostenrijkse onderzoekers, want mensen blijven om die reden weg uit de kerkbanken.

Oersaai onderzoek

Op mijn beurt wil ik opmerken dat het Weense onderzoek zelf ook oersaai is. Ik kon zelfs de beknopte samenvatting ervan niet uitlezen zonder te gapen, en ik heb me dapper vechtend tegen de slaap nog door de rest van het lange wetenschappelijke artikel heen geworsteld ook. Niet te harden. Als een doorbakken biefstuk zo taai.

Toch zou ik er nooit voor pleiten om wetenschappelijke onderzoeken minder vervelend te maken omdat mensen anders wegblijven van de universiteit. Natuurlijk, een docent mag best nadenken over hoe hij taaie stof een beetje aantrekkelijk presenteert. Maar ik verzet me principieel tegen het idee dat alles maar verleukt en versimpeld moet worden omdat mensen het anders niet pruimen. De dooddoener dat “de aandachtsboog van mensen tegenwoordig zo kort is”, is een zichzelf vervullende voorspelling. En trouwens ook gewoon niet waar, want die “mensen tegenwoordig” luisteren gerust naar oeverloos gepraat in podcasts van anderhalf uur.

Preek als variété-act

Nu pleit ik zeker niet voor preken als dorre collegedictaten van anderhalf uur. Ook een geestelijke mag zich natuurlijk afvragen of zijn verkondiging een beetje ‘aankomt’. Maar dat moet hij ook vooral niet overdrijven. Voor je het weet – en ik heb het allemaal meegemaakt – gaat de pastoor een soort variété-act maken van zijn preek, compleet met toneelstukjes, goocheltrucs en vooraf in zijn tekst aangemerkte pauzes waar het kerkvolk mag lachen.

Ik denk dat ik namens vele gewone kerkgangers spreek als ik tegen onze hooggewaardeerde geestelijkheid zeg: doe het niet! Wees geen cabaretier of demagoog of hoogleraar, preek gewoon vanuit het hart en geef me een of twee geestelijke gedachten om rustig op te kauwen. En trek het je vooral niet aan wanneer ik gaap, of als je aan mijn glazige blik ziet dat ik met mijn gedachten heel ergens anders ben. Soms is dat zo, soms niet eens, maar hoe dan ook: het maakt niet uit. Ik neem je de saaiheid van je preek niet kwalijk, ik heb zelfs liever dat ik me een beetje verveel.

Afleiding van de afleiding

Verveling is een schaars goed in een wereld waarin alles om je aandacht schreeuwt. Verkopers van de nieuwste producten en de hipste meningen; ze willen eensgezind voorkomen dat wij ons vervelen. Of meer nog: ze willen een slaatje slaan uit onze eigen angst voor de verveling. Ze verkopen er dure vakantiereizen mee en allerlei spullen die we niet echt nodig hebben. Ze verkopen ons afleiding – maar waarvan eigenlijk? Afleiding van al die andere afleiding.

Ik kom in de kerk – zeker in deze Veertigdagentijd – om me daarvan af te wenden en me te richten op wat écht telt. Ik kom er niet om vermaakt te worden, ik kom er juist om nu eens even niet vermaakt te worden. Het is niet eens zo dat ik de saaiheid verdraag omdat het er nu eenmaal een beetje bij hoort, als onvermijdelijke keerzijde van de medaille. Het stil zijn, niets doen, niets denken is de medaille. Verveling voert tot het wezenlijke. Dus ja, neem ‘spirituele verveling’ serieus. Koester het.