Wat wij zien, wordt in hoge mate bepaald door hoe wij kijken. Dat is een bekend en op zichzelf onschuldig gegeven. Problematisch wordt dat echter zodra wij ons subjectieve perspectief tot objectief feit verklaren, tot waarheid, met als doorslaggevend argument: ‘Ik heb het toch met eigen ogen gezien?’

Een spraakmakend incident tijdens de Mars voor het Leven in Washington afgelopen weekend illustreert dat heel treffend. In een filmpje zien we een tiener zwijgend tegenover een zingende en trommelende Native American staan, die deelnam aan een toevallig gelijktijdige demonstratie voor de indigenous people, de inheemse volken.

Het filmpje werd volop gedeeld en fel bediscussieerd op internet, en niet alleen in de VS zelf. Ook op de site van onze eigen NOS behoorde het tot de meest bekeken filmpjes van de week.

Wat zien we?

Maar wat zien we nou eigenlijk? Een jonge, blanke racist die minzaam neerziet op de oudere Indiaan? Is zijn glimlach spottend? Zijn zwijgen en staren dreigend? Door velen werd het zo uitgelegd, en het is heus zo’n vreemde uitleg niet. Zijn schreeuwend rode ‘Make America Great Again’-petje helpt er ook bepaald niet aan.

Toch is er ook een ander perspectief mogelijk. Zien we niet juist een Indiaans-Amerikaanse man, die de jongeren uit de tent aan het lokken is? Is zijn zingen tartend? Dan reageert de jongen juist verrassend kalm, hij sust de verhitte gemoederen met een serene glimlach.

Schimmig en clandestien

Welk perspectief ook waar zij, het incident wordt nu vooral uitgelegd in het licht van de Amerikaanse polarisatie pro- en anti-Trump. Over de pro-life-demonstratie waar het incident plaatsvond, gaat het nauwelijks. Maar zijdelings straalt het er toch op af: het bevestigt het breed levende beeld dat de pro-life-beweging een extremistische splinter van reactionaire christenen is.

Dat was ook de teneur van een recente reportage van EenVandaag over activisten bij abortusklinieken. Gefilmd met verborgen camera’s, waarmee meteen de suggestie van iets schimmigs en clandestiens gewekt is, voor wie het graag zo wil zien. Maar: ‘We zien het toch met eigen ogen?’ – en dús is de verontwaardiging geen persoonlijk (voor-)oordeel, maar een feit.

Eigen ‘waarheden’

Kijkt u eens naar de foto die wij bij het artikel over de March for Life plaatsten. Wat ziet u? Een groep onfrisse reactionairen die vrouwen hun rechten willen afpakken en de klok terug willen draaien naar de Middeleeuwen? Of een brede beweging van frisse jonge mensen die voor een menswaardig ideaal de straat opgaan? Het maakt nogal uit hoe je er tegenaan wílt kijken.

Het helpt al wanneer we dat inzien, juist ook wanneer het onze eigen ‘waarheden’ betreft. Het is geen relativisme om zo’n waarheid enigszins te relativeren. Een oprechte, christelijke liefde tot de Waarheid met hoofdletter, moet juist uitermate huiverachtig zijn voor de neiging om het eigen beperkte perspectief tot hoogste waarheid te verheffen.