Een synode over synodaliteit… Het klinkt een beetje als een ‘film over films maken’ of een ‘boek over boeken schrijven’. Vooral interessant voor de insiders, professionals en andere fijnproevers. Maar de gemiddelde buitenstaander haalt er de schouders voor op: te specialistisch, te navelstaarderig, te ‘Wij van WC-eend…’.

Naar buiten treden

En inderdaad, het klinkt op het eerste gehoor allemaal vrij technisch wat er gezegd wordt over die wereldwijde kerkvergadering die dit najaar wordt gestart. Maar wie de eigenlijke betekenis tot zich door laat dringen, zal beseffen dat het alles behalve navelstaarderij is.

‘Synodaliteit’ gaat ten diepste over hoe de Kerk naar buiten treedt, zich verhoudt tot de uitdagingen en problemen van de eigen tijd en hoe zij daarover het gesprek voert. En dat is in deze synode nu net niet in de kleine besloten kring van prelaten.

Vrucht van Vaticanum II

Het instrument van de bisschoppensynode is een vrucht van het Tweede Vaticaanse Concilie, onze eigen kardinaal Alfrink was er daar een van de prominente pleitbezorgers van. Er heeft sinds het pontificaat van Paulus VI een vijftiental synodes plaatsgevonden, de buitengewone en regionale niet meegerekend.

Maar het is toch vooral sinds Jorge Mario Bergoglio paus werd, dat synodes echt spannend werden, ook voor buitenstaanders. Denk aan de beide gezinssynodes, de Amazonesynode, de jeugdsynode: ze waren allemaal voer voor verhitte discussies, en niet alleen in afgesloten Romeinse zaaltjes.

Geen democratie

Nu zijn er mensen die maar zenuwachtig worden van al die discussies, want “de Kerk is toch zeker geen parlementaire democratie”. Dat klopt, ook paus Franciscus heeft dat meermaals benadrukt.

Toch blijft hij hameren op synodaliteit. Waarom? Ik vermoed omdat de paus ervan doordrongen is dat een zelfgenoegzame kerkgemeenschap die de deuren niet open wil zetten, ten dode opgeschreven is. Daar kan de Geest niet waaien…

Pinksterpreek

Het kan geen toeval geweest zijn dat de opzet van de nieuwe synode rond Pinksteren naar buiten werd gebracht. De zeer begeesterde pinksterpreek van paus Franciscus ging er in zo veel woorden ook over. Het is niet de tijd om “verlamd door wrok” eindeloos te mokken over “het drama van de secularisatie”, maar om vooruit te kijken, met vreugde het Evangelie te verkondigen, aldus de paus.

Als de Kerk zich alleen bezighoudt met “onze eigen projecten, onze structuren, onze hervormingsplannen”, dan zal ze “geen vruchten afwerpen”, zei hij ook. Wellicht is dat een steek onder water naar de wijze waarop de Duitsers hun ‘synodale weg’ gestalte geven, maar in ieder geval is het een niet mis te verstaan signaal van wat Franciscus zelf van synodaliteit verwacht.

Historische betekenis

Het gaat, zei hij ook, helemaal niet over “conservatieven en progressieven, traditionalisten en vernieuwers, rechts en links”, maar over een gelovig leren verstaan waar de Heilige Geest ons heenvoert. Dat maakt de aanstaande ‘moeder aller synodes’ tot een gebeurtenis van grote historische betekenis.