“Jij komt uit de tijd dat het internet nog dom was”, verzuchtte mijn oudste van 14 onlangs.

Vol ongeloof had hij mijn wilde verhalen uit de digitale prehistorie aangehoord; over trage inbelverbindingen en plaatjes die pixel voor pixel laadden, over zoeken via startpagina’s vol hyperlinks en over matrixprinters die er een kwartier over deden om een bladzijde met veel lawaai uit te printen.

“Toen het internet nog dom was, moesten de mensen nog slim zijn”, bracht ik er tegenin. “Nu is dat andersom.”

Ook kinderen snappen er vaak weinig van

Het maakte geen indruk (“OK Boomer”, was het modieuze weerwoord) – en terecht, er is ook veel op mijn reactie af te dingen. Maar dit is zeker waar: dat nieuwe digitale technologie, die zichzelf graag als ‘smart’ aanprijst, lang niet altijd slim is of slim gebruikt wordt.

En hoezeer kinderen, ook de mijne, zichzelf ook voordoen als experts die de ‘oudjes’ wel even zullen uitleggen hoe nieuwe media werken, ze snappen er vaak zelf schrikbarend weinig van.

Jaar van de mediawijsheid

We mogen dat probleem niet onderschatten in tijden dat alles wat wij kopen, eten, dragen, doen, laten én vinden steeds eenvoudiger door algoritmen te manipuleren blijkt. 2020 is dan ook uitgeroepen tot ‘jaar van de mediawijsheid’. Goed, mediawijsheid les 1: wantrouw al die jaren, maanden, weken en dagen van zus of zo, waaraan oude en nieuwe media steeds een boel flauwekul ophangen.

Toch is het wel een belangrijk thema. Vanaf 2021 wordt mediawijsheid (of ‘digitale geletterdheid’ zoals het ook genoemd wordt) een verplicht deel van het onderwijscurriculum. Terecht, maar waarom wachten? Er staat nu al heel wat gratis lesmateriaal vinden op internet (docenten, vraag maar aan je leerlingen hoe je dat kunt vinden).

Technisch en moralistisch

Wat in het online materiaal opvalt, is hoe technisch en moralistisch dat vaak is. Het doet wat denken aan de seksuele voorlichting die ik vroeger op school kreeg: wat platte wetenswaardigheden over hoe het biologisch werkt, en verder vooral waarschuwingen over risico’s en gevaren, wat wel en niet door de beugel kan, over hoe je je grenzen bewaakt enzovoort.

Bij die mediawijsheidmethoden hetzelfde liedje: zo werkt het, en bescherm vooral je privacy, pas op voor kwaadwillenden, cyberpest niet enzovoort. Dat is óók belangrijk, daar niet van, maar weinig inspirerend of verheffend. Er is een meer omvattend en doorleefd verhaal nodig.

Bijdrage van katholieke theologen

We hebben nog een vol ‘jaar van de mediawijsheid’ om dat materiaal te verbeteren, voor het in 2021 verplicht gesteld wordt. Mijn voorstel: laat katholieke theologen eraan meeschrijven. Zij kunnen aan de voorschriftenethiek (‘dit mag wel, dit mag niet’) een veel positiever geformuleerde deugdenethiek toevoegen; een verhaal over goed leven in een gedigitaliseerde wereld.

Om echt digitaal geletterd te raken, moeten we mediawijsheid meer gaan begrijpen als taal, en minder als technische vaardigheid. Een taal leren is immers ook zo veel meer dan regeltjes en voorschriften medegedeeld krijgen.