Volgende week mag ik in Roermond een inleiding verzorgen voor de leeskring Building a Bridge, die zich in de pauselijke encycliek Fratelli Tutti heeft vastgebeten. Op de avond dat ik mag spreken is men aanbeland bij hoofdstuk 5, ‘De beste politiek’, dus onlangs nam ik dit deeltje uit de rondzendbrief van paus Franciscus uit 2020 maar weer eens ter hand.

Eigenlijk stond mijn hoofd helemaal niet naar politiek; de tv had ik net uitgezet, de beelden beu van een grimmig grijnzende Trump, van die gênant stuiterende techmiljardair Elon Musk die al-dan-niet een Hitlergroet uitbracht; de oeverloze commentaren en duidingen in de praatprogramma’s stonden me tegen.

De publieke interesse in nieuws neemt zienderogen af, waarschuwde het Commissariaat van de Media onlangs na onderzoek, en soms snap ik goed waarom.

Een messcherpe analyse

Maar dit vijfde hoofdstuk van Fratelli Tutti is echt andere koek. Ik herlas het met toenemend enthousiasme. Om de vlijmscherpe vivisectie van het populisme allereerst: “De minachting voor de zwakken kan schuilgaan in populistische vormen die hen demagogisch voor hun doeleinden gebruiken of in liberale vormen ten dienste van de economische belangen van de machtigen. In beide gevallen is het moeilijk om zich een open wereld voor te stellen waar plaats is voor iedereen, inclusief de zwaksten en die de verschillende culturen respecteert.”

“Ten overstaan van zoveel kleingeestige vormen van politiek, die gericht zijn op onmiddellijk belang, herinner ik eraan dat politieke grandeur zich manifesteert, wanneer men op moeilijke ogenblikken handelt op basis van grote principes en denkt aan het algemeen welzijn op lange termijn.”

‘Nobeler dan de schijn’

De paus pleit voor een politiek die “nobeler is dan de schijn”, die meer inhoudt dan marketing en mediaspin. “Dat alles zaait alleen maar verdeeldheid, vijandschap en een bedroevend scepticisme, dat niet in staat is zich te beroepen op een gemeenschappelijk project.”

Voor een Kerk die de ‘tekenen van de tijd’ in het licht van het Evangelie wil verstaan, zijn zulke sociale encyclieken sleutelteksten van een niet te onderschatten belang. Wat fijn toch, dat er nog leeskringen bestaan die de moeite nemen om een encycliek hoofdstuk voor hoofdstuk te lezen. Dat er velen mogen volgen.

De middenweg

Ik denk ook oprecht dat het dé remedie is tegen de beschreven neiging om het nieuws van weeromstuit te gaan mijden. Zeker, we hoeven ons er niet door te laten meeslepen, kunnen ook beter niet aan beeldbuis of mobiel gekluisterd zitten in constante paniek of verbijstering. Maar het andere uiterste is dat we de ogen sluiten voor al het leed en alle gekte in de wereld, dat we ons volkomen afkeren en doen alsof het daarom niet bestaat.

We kunnen ook kiezen voor de gulden middenweg: de wereld van vandaag geduldig, kritisch en barmhartig bezien door de ogen van het geloof. Daarbij zijn encyclieken als Fratelli Tutti uitgelezen hulpmiddelen.