Al vaak is de vredesboodschap in herinnering geroepen, die de heilige paus Johannes XXIII in oktober 1962 op Radio Vaticana uitsprak.
De Koude Oorlog was op z’n koudst, de grootmachten van de wereld richtten letterlijk hun kernraketten op elkaar tijdens wat de geschiedenisboeken in zou gaan als de Cubacrisis.
Wat kon de Kerk uitrichten in de wapenwedloop die toen gaande was? Nou, best veel toch welbeschouwd, want de dringende smeekbede van Johannes XXIII voor menselijkheid en redelijkheid haalde alle kranten, ook in de Verenigde Staten en Rusland. “Wij smeken alle regeerders, niet doof te blijven voor deze kreet van de mensheid”, echode het overal.
De nieuwe Nederlandse ambassadeur bij de Heilige Stoel Caroline Weijers zei het onlangs nog in Katholiek Nieuwsblad: de Kerk is wel degelijk een diplomatieke macht om rekening mee te houden, een soft power met wereldwijd netwerk en gezag.
Ook die soft power kan harde resultaten boeken, zo bleek wel toen in 1962. De crisis liep met een sisser af – uiteraard door wel meer diplomatie dan de Vaticaanse, maar toch, die had ook het nodige gewicht in de schaal gelegd.
We mogen hopen dat onze huidige paus eenzelfde moreel gezag kan uitoefenen in de nieuwe nucleaire crisis die zich momenteel aftekent tussen diezelfde wereldkrachten. Een Amerikaanse president die onbesuisd een internationaal kernwapenverdrag opzegt, zijn Russische ambtsgenoot die daags daarop hetzelfde doet – het is beangstigend.
Vooral ook omdat beide leiders grossieren in grimmige apocalyptische retoriek, in ronkende toespraken vol vuur en verwoesting en vergelding. Politieke spierballentaal van andere wereldleiders richt daar in elk geval niets tegen uit; een dringend appèl van een niet-politieke leider als paus Franciscus is echter van een andere orde.
Niet dat Trump of Poetin er nu per se direct van onder de indruk zullen zijn, maar het punt is dat zijn woorden een veel bredere impact hebben. Het hele fenomeen van de wapenwedloop draait op een neerwaartse spiraal van angst, van massale paniek. Als er iets is dat onze godsdienst kan doorbreken of tenminste beteugelen, dan is het wel die al te menselijke angstreflex.
Nog even terug naar die bange oktobermaand van 1962: krap twee weken vóór zijn pleidooi voor nucleaire ontwapening had paus Johannes XXIII zijn openingstoespraak gehouden op het Tweede Vaticaans Concilie.
Daarin had hij gewaarschuwd tegen “onheilsprofeten, die altijd rampzalige gebeurtenissen voorspellen alsof het einde van de wereld voor de deur staat” en gesteld dat mensen ook in turbulente tijden “de geheimzinnige leiding van de Goddelijke Voorzienigheid” moeten leren herkennen.
Niet in legers of wapens schuilt de macht van de Kerk, maar in de stille kracht van al die gelovigen die het hoofd koel weten te houden. Dat is geen kwestie van wereldvreemdheid of naïviteit; zo’n nuchtere, kalme en bovenal gelovige houding is werkelijk het enige dat werkt tegen oorlogsretoriek en onheilsprofetieën.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
