Op 10 december 1951 hield de Italiaanse premier Alcide De Gasperi een bevlogen toespraak voor de Raad van Europa in Straatsburg, waarin hij pleitte voor de oprichting van een Europees leger. Dat lag toen nog veel gevoeliger dan het nu ligt. De oorlog was nog maar net voorbij, de eerste stapjes op de weg naar Europese samenwerking waren weliswaar net met veel moeite gezet, maar de Europese Unie waarvan De Gasperi met geestverwanten als Schuman en Adenauer droomde, moest nog werkelijkheid worden.
Maar De Gasperi liep alvast op de troepen vooruit: als we alleen maar op economisch en bestuurlijk vlak wat samenwerken als Europese landen, zo betoogde hij, is dat te weinig. Het verenigde Europa zal dan een zielloze bureaucratische moloch worden waarin “warmte en geestelijke vitaliteit” ontbreken.
Opvallend: hét centrale argument voor een gezamenlijk leger van de overtuigd katholieke De Gasperi was meer een geestelijk dan een militair-strategisch argument. Het nog prille Europese ideaal had volgens hem institutionele inbedding nodig om echt op te kunnen bloeien; en de strijdkrachten behoren volgens hem tot de “hoogste morele instituties”, leerscholen van “de nobelste militaire en burgerlijke deugden”.
Zoals het vaak gaat: de idealistische argumenten van De Gasperi strandden op praktische bezwaren. Een Europees leger werd onhaalbaar gevonden, te duur, onrealistisch gezien de verse oorlogswonden, en ach: we hebben toch de (toen net opgerichte) NAVO nog voor onze gezamenlijke verdediging, we hebben toch de onvoorwaardelijke steun van onze beste vrienden de Amerikanen?
Maar een slordige driekwarteeuw later kraakt die onwrikbaar geachte Noord-Atlantische alliantie in zijn voegen. Een nieuwe oorlog teistert ons continent. En Europa – inderdaad een bureaucratische moloch die weinig harten sneller laat kloppen – staat met lege handen en een mond vol tanden. De moraal en idealen hebben we lang geleden opgeofferd aan de pragmatische machtspolitiek, maar nu moeten we genoegen nemen met een plekje onderaan de geopolitieke apenrots, met beperkte macht, maar vooral ook zonder overtuigend moreel gezag…
Een fraai staaltje historische synchroniciteit: terwijl Europa noodgedwongen opnieuw praat over een gezamenlijk leger, werd in Rome eind februari de diocesane fase van het zaligverklaringsproces van Alcide De Gasperi afgesloten.
Ook de Kerk lijkt aan te voelen hoe razend actueel het getuigenis in woord en daad van deze founding father van de Europese Unie is. Juist ook met het oog op alle internationale onzekerheid. Naast alle geopolitieke, economische en militair-strategische argumenten zou het debat gebaat zijn met meer idealistische en morele argumenten zoals De Gasperi die toen vergeefs ten tafel bracht.
Ook uit die rede van hem uit 1951: “De geschiedenis – met zijn overeenkomsten en toevalligheden, zijn banden die, wanneer ze verbroken worden, onmiddellijk opnieuw worden gesmeed – laat ons zien dat het verenigen van onze krachten de wrok in onze harten kan verdrijven en ons vrede binnen Europa kan geven, zelfs voordat er een defensiepact is gesloten als garantie voor die vrede.”
 |
Lees meer!Dit commentaar is afkomstig uit Katholiek Nieuwsblad van deze week. |
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
