Journalisten vormen geen beschermde beroepsgroep. Dat betekent dat iedereen zich journalist mag noemen.

Buurman met Twitteraccount

Dat ik een opleiding journalistiek heb afgerond en inmiddels dik twintig jaar ervaring heb in dit vak, maakt mij niet meer journalist dan mijn buurman die dat allemaal niet heeft, maar bijvoorbeeld wel een Twitteraccount waarop hij een persoonlijke kruistocht voert tegen het windmolenpark in onze achtertuinen.

Het is zeer wel mogelijk dat hij met zijn ‘burgerjournalistiek’ een groter publiek bereikt dan ik.

Publiek goed

Ik bedoel dit allerminst verongelijkt. Integendeel, ik ben blij dat dit zo is, want het betekent dat informatie – en de duiding van die informatie, en de meningsvorming op basis van die duiding – een publiek goed is.

Het laatste wat ik zou willen, is deel uitmaken van een soort kaste die het monopolie claimt op informatieverschaffing, een clerus van de mediale eredienst. Laat de journalistiek vooral lekendienstwerk blijven.

Gesloten bastion

Maar er is iets geks aan de hand. Juist in deze tijd waarin communicatiemiddelen zo breed toegankelijk zijn, en dus inderdaad iedereen journalist kan zijn, wordt de journalistiek in toenemende mate als kaste bejegend. Als gesloten bastion, een zelfgenoegzaam en vooringenomen bolwerk met kwade bedoelingen.

Dat rare idee wordt met groeiende verbetenheid verspreid via nota bene dezelfde communicatiemiddelen die vanuit hun aard de hegemonie van professionele media doorbreken.

Geweld tegen journalisten

Acht op de tien journalisten heeft te maken met verbaal en fysiek geweld, zo bleek uit een recente peiling van PersVeilig – een forse toename ten opzichte van 2017, toen zes op de tien journalisten zei weleens bedreigd of aangevallen te worden. Ook in dat opzicht is de journalistiek geen beschermde beroepsgroep.

We denken bij intimidatie van journalisten aan verre landen met totalitaire regimes, aan drugsbendes of militaire junta’s, of misschien aan vervuilende multinationals met een leger advocaten. Maar het is hier in ons eigen aangeharkte polderlandje dus ook schering en inslag, inclusief Kamerleden die olie op het vuur gooien door journalisten “tuig van de richel” te noemen.

Elementair fatsoen

Met onze journalistiek is in ons land ook het geweld tegen journalisten gedemocratiseerd. Je hoeft het niet eens tot dictator of drugsbaron te schoppen om een journalist te kunnen bedreigen.

Ook dat zeg ik zonder bitterheid, ik ben blij dat dat zo is. Ik ben blij dat ik hier iets mag schrijven, en dat u daar weer iets van mag vinden, en mij dat mag laten weten ook. Ik ben blij dat u in principe zelfs de mogelijkheid hebt mij op mijn gezicht te slaan omdat u het zo hartgrondig met mij oneens bent – al hoop ik natuurlijk van harte dat u niet van die mogelijkheid gebruik maakt. Dat is een kwestie van elementair fatsoen, van zindelijkheid.

Vrijheid koesteren

Daar zit voor mij de crux: als we die vrijheid van informatie en meningsvorming echt koesteren, waarderen hoezeer we allemaal lekenjournalisten zijn, moeten we onszelf ook aanleren om op een beschaafde manier met die vrijheid om te gaan. Juist om haar te behouden.