In de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen werd vorig jaar een nieuw record van kerkverlating gemeten, zo meldde persbureau KNA. Liefst 223.509 mensen lieten zich in 2022 uitschrijven uit de twee grote kerkgenootschappen daar, de katholieken en de lutheranen. Dergelijke statistieken leiden steevast tot een ‘zie je nou wel’ onder alle gezindten. Zie je nou wel, zeggen de progressieven, de mensen keren de Kerk de rug toe omdat die niet progressief genoeg is. Zie je nou wel, brengen de conservatieven daar tegenin, de mensen verlaten het schip omdat de stuurlui veel te progressief zijn.

Statistieken hebben die neiging. Om niet alleen in grove pennenstreken een werkelijkheid te schetsen, maar degene die het slordige schetsje bekijkt tegelijkertijd te feliciteren met diens vooruitziende blik. “Hadden ze maar naar jou geluisterd hè”, fluisteren de statistieken ons in het oor. Hadden ze maar, net als jij, allang ingezien dat de Kerk – vul maar in – niet synodaal genoeg of veel te synodaal is. Te veel of te weinig inclusief. Te veel of te weinig pastoraal, diaconaal, liturgisch, modernistisch, traditionalistisch. Of welke naam wij ons stokpaardje ook geven.

Wij mogen dat allemaal vinden. Ik roep zelf in een onbewaakt ogenblik ook wel eens dingen als: “Als we gewoon weer eens gaan investeren in fatsoenlijke kerkmuziek, stromen de kerken vanzelf weer vol.” Maar we moeten ons echt realiseren dat het eerste deel van zo’n bewering heel waar kan zijn, terwijl het tweede deel je reinste quatsch is. De gevolgtrekking dat het proces van ontkerkelijking geheel afhangt van dat ene stukje van de Kerk dat wij toevallig belangrijk vinden, is hoogmoedige nonsens.

Bij het verkeerde eind

Ga maar na. Je mag van alles vinden over dat de katholieke Kerk zo ‘moeilijk doet’ over het zegenen van homorelaties, maar als je meent dat mensen daarom de Kerk massaal de rug toekeren, heb je het gewoon bij het verkeerde eind. Want kerken waar dat wel ‘gewoon kan’, kampen evengoed met leegloop. Hetzelfde geldt voor opvattingen over bijvoorbeeld het celibaat of vrouwelijke priesters; je kunt er veel over zeggen, maar niet dat het de Kerk maakt of breekt; anders waren al die teleurgestelde ex-roomsen wel en masse naar de oud-katholieken, lutheranen of anglicanen gerend.

En aan de andere zijde geldt dit ook voor de opvatting, waar ik trouwens veel sympathie voor voel, dat de hedendaagse liturgie vaak zo hemeltergend banaal is. Maar als dit de mensen inderdaad de Kerk heeft uitgejaagd, waarom zijn die dan niet allemaal naar de Piusbroeders gevlucht?

Uit de loopgraven komen

Laten we het onder ogen zien: zelfs als de paus morgen zou beslissen dat homo’s volgens de tridentijnse ritus in de kerk mogen trouwen, zou dat weliswaar veel pennen in beweging brengen, maar volgens mij nauwelijks de voeten van mensen die de Kerk erom zouden betreden dan wel verlaten. Het raadsel van de kerkverlating onttrekt zich aan simplistische analyses en statistische zelfgenoegzaamheid.

Ik pretendeer niet te weten wat dán het antwoord is. Maar een goed begin zou zijn om uit onze ingegraven posities links en rechts te komen. Misschien is dat wel wat er eigenlijk met het kerkelijke modewoord ‘synodaliteit’ bedoeld wordt.

Gratis kennismaken met KN? Dit commentaar is afkomstig uit Katholiek Nieuwsblad nr. 5. Vrijblijvend kennismaken met KN? Vraag hier 3 gratis proefnummers aan!