<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Verdieping

De VS en Iran: kat-en-muisspel met ongewisse uitkomst

Martin Janssen 11 juli 2019
image
Een vrouw wandelt in een park in Teheran. Foto: CNS Photo

Of het kat-en-muisspel tussen Iran en de Verenigde Staten ook daadwerkelijk tot een gewapend conflict gaat leiden, is de vraag. Zowel Teheran als Washington geeft tegenstrijdige signalen af.

Er wordt wel gezegd dat de Verenigde Staten nog steeds lijden onder een ‘Vietnamtrauma’ als gevolg van de desastreus verlopen oorlog in dat land. Daar zou je aan kunnen toevoegen dat Amerikanen ook worstelen met een Iransyndroom.

De VS als de Grote Satan

Onder sjah Pahlavi was Iran een onwrikbare bondgenoot van Washington, maar de Iraanse Revolutie van 1979 veranderde dat. Het nieuwe sjiietische regime in Teheran maakte vanaf het begin duidelijk dat men de Verenigde Staten zag als de Grote Satan. Men gijzelde 444 dagen lang tientallen Amerikaanse burgers, wat in de VS werd ervaren als een ultieme vernedering. Sindsdien stonden opeenvolgende Amerikaanse regeringen voor de vraag hoe men de nieuwe Iraanse machthebbers diende te benaderen.

Nucleair akkoord

Er volgden tientallen jaren van zware economische sancties tegen Iran. Die konden echter niet voorkomen dat het land een sterk militair apparaat opbouwde en met vooral Russische hulp een nucleair programma begon te ontwikkelen. President Barack Obama koos daarom voor een beleidswijziging, die in juli 2015 resulteerde in een nucleair akkoord, het Joint Comprehensive Plan Of Action (JCPOA).

Nieuwe ronde van sancties

Vooral binnen de Republiekeinse Partij leefde vanaf het begin grote weerstand tegen dit akkoord. Toenmalig presidentskandidaat Donald Trump beloofde dat hij – indien gekozen – zich terug zou trekken uit dit verdrag, wat in mei 2018 inderdaad gebeurde. Er volgde een nieuwe ronde van economische sancties, die volgens Trump beoogden om de Iraanse leiders te dwingen tot nieuwe onderhandelingen. Iran liet echter weten dat hier geen sprake van kon zijn zolang de sancties van kracht waren.

Irans nucleair programma

Het Iraanse nucleaire programma werd door het JCPOA onderworpen aan een groot aantal restricties en beperkingen. Toch beweerde de Israëlische premier Netanyahu de afgelopen jaren voortdurend dat hij over bewijzen beschikte dat Iran zich niet aan de bepalingen van het verdrag hield. Het Internationale Atoomenergie Agentschap (IAEA) weersprak dit, waarbij men dient aan te tekenen dat Iran IAEA-inspecteurs de toegang tot het land geweigerd had.

Veel te verliezen bij oorlog

Zowel president Trump als de Iraanse ayatollah Khameini zeggen dat ze geen oorlog willen, maar toch wordt een gewapend conflict tussen beide landen in het Midden-Oosten niet langer uitgesloten. Dit zou catastrofaal zijn: de Arabische wereld wordt al verscheurd door talloze brandhaarden en kan een nieuwe regionale oorlog niet verdragen.

Trump beschouwt echter de premier Netanyahu en de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman als betrouwbare bondgenoten, en juist deze leiders zouden een Amerikaanse aanval op Iran toejuichen. Ze hebben bij een dergelijke oorlog echter ook veel te verliezen.

Kibbelende Arabische landen

Trump wil al langer een soort Arabische NAVO oprichten, die zou moeten bestaan uit soennitisch-islamitische landen. Dit concept werd echter nooit werkelijkheid door het eeuwige onderlinge gekibbel van deze Arabische soennitische staten.

Iran daarentegen is er de afgelopen jaren in geslaagd om van Jemen in het zuiden tot aan Libanon aan de Middellandse Zee een sjiietisch leger te creëren. Dat bestaat vooral bestaat uit niet-statelijke organisaties en milities waar Teheran in geval van nood op kan rekenen.

Waarschuwing richting Riyad

Hamas, de Palestijnse Jihad en de Libanese Hezbollah zullen in geval van een Amerikaanse oorlog tegen Iran vrijwel zeker Israël aanvallen, terwijl de Jemenitische Houthi-rebellen al weken het Saoedische koninkrijk met raketten bestoken. Het Saoedische vliegveld Abha werd al verschillende keren getroffen, waarbij slachtoffers te betreuren waren. Het leek een duidelijke Iraanse waarschuwing richting Riyad.

Richtingenstrijd in Washington en Teheran

Bijkomend probleem is dat er in zowel Teheran als Washington sprake lijkt te zijn van een politieke richtingenstrijd. De Iraanse president Hassan Rouhani was er veel aan gelegen om verdere escalatie te voorkomen, maar generaals en politieke hardliners riepen dat ze niet bang waren voor een met de VS. Wellicht waren deze laatsten verantwoordelijk voor de aanvallen op een zestal olietankers in de Perzische Golf.

Geroffel op de oorlogstrommel

Ook in Washington lijkt er sprake te zijn van een tweesporenbeleid. Op 20 juni drong volgens Teheran een Amerikaans onbemand vliegtuig vanuit de stad Chabahar het Iraanse luchtruim binnen, en werd door de Iraniërs uit de lucht gehaald. Er dreigde een Amerikaanse vergeldingsactie, maar Trump blies die op het laatste moment af.

Dat leek een signaal dat hij een oorlog wil voorkomen, maar zijn nationale veiligheidsadviseur Bolton en minister van Buitenlandse Zaken Pompeo roffelen voortdurend op de oorlogstrommel.

Een kat-en-muisspel

We zijn momenteel, in de woorden van ayatollah Khameini, getuigen van een kat-en-muisspel waarvan de uitkomst moeilijk te voorspellen valt.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.