In 2017 won Emmanuel Macron nog met gemak van Marine Le Pen. Aanstaande zondag zullen de Franse presidentsverkiezingen spannender worden. Een opvallende verrechtsing van de Franse katholieken geeft de uitdaagster van de zittende president de wind in de zeilen.
Franse katholieken stemden op zich altijd al overwegend rechts. Ter illustratie: een meerderheid van de actieve, kerkgaande katholieken (55%) stemde in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen van 2017 op de rechtse kandidaat François Fillon – terwijl die maar 20% van het totaal aantal stemmen kreeg. Fillon was de kandidaat van Les Républicains (LR), een centrumrechtse partij waarin conservatieven, liberalen en christendemocraten verenigd zijn.
De populariteit van gematigd rechts is echter tanende onder de Franse katholieken. In de eerste ronde van de presidentsverkiezingen van 2022 koos nog maar 9% van de kerkgaande katholieken voor Fillons opvolgster Valérie Pécresse. Terwijl zij op papier toch een droomkandidate leek voor de rechtsere katholieken; ze is zelf katholiek, is een verklaard tegenstander van het homohuwelijk, en profileerde zich ook stevig op thema’s als immigratie en islam.
“Voorheen leek katholiek zijn een soort leerstellig obstakel te vormen om extreemrechts te stemmen, maar dat is nu helemaal niet meer het geval”
Tweet dit!
Maar niet dus: katholieken kozen toch in veel groteren getale voor de nog rechtsere Marine Le Pen, die bij de vorige verkiezingen slechts 12% van de actieve katholieken kon bekoren. Nu is dat 21% van de actieve katholieken en zelfs 27% van alle Franse katholieken.
In totaal kregen de radicaal-rechtse kandidaten in de eerste ronde liefst 40% van de katholieke stemmen, zo blijkt uit een peiling van de katholieke krant La Croix – een verdrievoudiging in tien jaar tijd. Als die kiezers aanstaande zondag in de tweede, beslissende ronde allemaal op Le Pen stemmen, kan Macron (29 % van de katholieke stemmen) het nog lastig krijgen.
De Franse onderzoeker Philippe Portier spreekt in La Croix van een “dijkdoorbraak”. “Er is een duidelijke ontwikkeling te zien onder katholieken, dat zij niet langer aarzelen om op extreemrechts te stemmen. Voorheen leek katholiek zijn een soort leerstellig obstakel te vormen om extreemrechts te stemmen, maar dat is nu helemaal niet meer het geval.”
Terwijl de Franse bisschoppen zich op de vlakte houden, klinken her en der wanhoopskreten van betrokken katholieken die de verrechtsing van hun kerkgemeenschap met lede ogen aanzien.
“Het lijkt erop dat de Franse bisschoppen slecht aanvoelen wat er leeft onder hun gelovigen”
Tweet dit!
In het regionale dagblad Ouest-France bijvoorbeeld verscheen een “oproep tot een burgeropstand ten dienste van het algemeen welzijn” van enkele katholieke organisaties. Daarin werden weliswaar geen kandidaten bij naam genoemd, maar het was toch een niet mis te verstaan pleidooi om als christen niet op Le Pen te stemmen.
Explicieter nog was de ‘open brief aan katholieken die geneigd zijn om op de uiterst-rechtse kandidaat te stemmen’ in het christelijke weekblad Témoignage Chrétien.
Ook in La Croix verscheen een open brief met de boodschap: “Tegen katholieken willen wij zeggen: je onthouden van een stem, staat gelijk aan een stem voor Le Pen.” (Overigens een wat curieuze oproep, aangezien de opkomst onder katholieken volgens de al genoemde peiling nu net opvallend hoog is: 78% van alle katholieken ging stemmen, van de regelmatige kerkgangers zelfs 86% – tegenover een gemiddelde opkomst van 75%.)
Velen uiten intussen hun ergernis over het stilzwijgen van de Franse bisschoppen. Nu is dat op zichzelf niet heel opmerkelijk: de katholieke Kerk onthoudt zich meestal van politiek commentaar, en zeker van stemadvies. Maar bij de verkiezingen van 2012, toen extreemrechts nog lang niet zo populair was onder katholieken, hadden zij zich wél expliciet uitgesproken tegen Le Pen. Waarom dan nu niet?
Het kan duiden op interne verdeeldheid, maar waarschijnlijker is het dat de Franse bisschoppen slecht aanvoelen wat er leeft onder hun gelovigen. Daags voor de eerste stemronde op 10 april, kwamen zij met een gezamenlijke verklaring waarin zij aangaven wat volgens hun hét centrale thema van politieke zorg moest zijn: namelijk de zorg om de schepping, het milieu.
Ook dat is helemaal niet zo opmerkelijk in het licht van de prioriteiten van de Kerk wereldwijd onder het pontificaat van Franciscus, en ze hebben helemaal gelijk dat het een belangrijk thema is. Maar een feit is ook dat de Franse katholieken er amper warm voor lopen. Ook dat sprak uit de peiling van La Croix: katholieken baseren hun stem op thema’s als veiligheid en migratie, en amper op ecologie.
Daar ligt een belangrijk pijnpunt, dat deze snelle verrechtsing van katholieken in Frankrijk en elders kan verklaren: ze voelen zich, terecht of onterecht, niet gehoord, niet vertegenwoordigd. Noch door de gevestigde politieke leiders, noch door de kerkelijke leiders. De rechtse populisten voelen dat haarfijn aan, en spinnen er gretig garen bij.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
