‘Barmhartigheid creëert geen welvaart’, luidde een kop in de gerenommeerde Frankfurter Allgemeine Zeitung enkele weken geleden.

Hij stond boven een uitgebreid interview met Opus Dei-priester Martin Rhonheimer. De 66-jarige Oostenrijker is oprichter van het Austrian Institute of Economics and Social Philosophy en doceert filosofie aan de Pauselijke Santa Croce universiteit in Rome.

Paus Franciscus

De bekende uitspraak van paus Franciscus, dat het huidige economische systeem “doodt”, kan Rhonheimer “als filosoof en econoom” niet onderschrijven. “Waartoe de paus oproept zou de armen moeten helpen. Maar in werkelijkheid helpt het de armen niet, maar verslechtert het alleen maar hun situatie”, aldus de priester.

Hij legt een verband met de situatie van Argentinië en het “populaire idee dat armoede een slecht gevolg is van de rijkdom van de rijken en dat de rijken daarom hun rijkdom met de armen moeten delen”.

Onjuiste analyse

De pauselijke veroordelingen van het kapitalisme houdt Rhonheimer voor een onjuiste analyse van de zaak. “In mijn visie zijn kapitalisme en markteconomie de bronnen van welvaart. Die doden niet, maar maken vrij en creëren welvaart.”

Of hij zich daarmee niet tegen de paus keert, wil de interviewer weten. “Nee, absoluut niet. Ik verwijt de paus zijn analyse ook niet, omdat hij als paus voor zulke economische analyses de competentie helemaal niet heeft.” Dat antikapitalisten de paus voor hun karretje proberen te spannen noemt hij dan ook een “probleem”. Hij ziet een gevaar in de neiging van de katholieke sociale leer om te snel afstand te nemen van de markteconomie en zich te veel te verlaten op de staat als banenmotor.

Pleidooi voor eigen verantwoordelijkheid

Misschien heeft Rhonheimer gelijk, misschien ook niet. Het spannende van het interview is niet dat hij over sommige zaken – en volkomen legitiem – anders denkt dan de paus. Het verfrissende is zijn pleidooi voor de eigen verantwoordelijkheid als christengelovige.

“De Kerk moet ons niet alles leren. Katholieke christenen kunnen in kwesties die niet met het geloof en de katholieke moraal te maken hebben, maar met de praktische wereld- en economische ordening, verschillende opvattingen hebben. Zij mogen niet in de bekoring vallen daar van hun herders richting in te vragen.”

Zelfbewuste leken

Hij waarschuwt vervolgens in dezen andersdenkende christenen niet als ‘slechte christen’ of ‘slecht mens’ te gaan beschouwen.

De taak van de Kerk is de gelovigen zo te vormen, dat zij zelf kunnen beoordelen wat verenigbaar is met geloof en zeden en wat niet. Dat is een welkome, nuchtere boodschap en een gezond tegengif tegen het klerikalisme waartegen paus Franciscus herhaaldelijk waarschuwt. Zelfbewuste leken zorgen ervoor dat herders bij hun leest blijven en, zoals het Tweede Vaticaans Concilie leert, aan de leken laat wat de leken toekomt.