Er valt het nodige op het katholiek onderwijs in Nederland aan te merken. Tegelijkertijd zijn er wel degelijk katholieke scholen te vinden die gestalte geven aan de visie van het Tweede Vaticaans Concilie.

Katholieke scholen zijn beter voor de integratie dan openbare , stellen ‘onderwijsbisschop’ Jan Hendriks en NKSR-voorzitter Titus Frankemölle in KN 37. Cas de Quay (KN 40) en Carlo Kluitman (KN 42) uiten in reactie daarop twijfels over de kwaliteit van het katholiek onderwijs in Nederland.

Nauwelijks rijk katholiek leven

Mijns inziens zijn die twijfels niet uit de lucht gegrepen. Nogal wat katholieke scholen doen wel aan algemene burgerschapsvorming, maar kennen nauwelijks een rijk katholiek leven. Zoals Kluitman treffend schrijft: “Er rest alleen nog een beetje Kerstmis en Pasen; maar dat is meer buitenkant.”

Inderdaad, op veel katholieke scholen is Pasen louter een voorjaarsfeest, waarbij de diepere christelijke betekenissen nauwelijks om de hoek komen kijken. Het is dan ook niet vreemd dat De Quay bijna voorstander is van de afschaffing van de vrijheid van onderwijs om zo de boel eens flink op te schudden.

Gesprek aangaan

Tegelijkertijd schreef de Kerk al in 1965, in de documenten Nostra Aetate, Gaudium et Spes en Gravissimum Educationis van het Tweede Vaticaans Concilie, dat katholieken wel degelijk iets kunnen (en moeten) leren van andere godsdiensten. En dat katholieken zelfs het gesprek met atheïsten aan moeten gaan: “Ook tot hen die op sociaal, politiek en ook godsdienstig gebied anders denken en handelen dan wij moeten respect en liefde zich uitstrekken. Hoe meer en hoe dieper begrip wij in menselijkheid en christelijke liefde van hun ideeën krijgen, des te gemakkelijker zullen wij met hen een dialoog kunnen aangaan” (GS 28). Oftewel, leerlingen zo vormen dat zij “openstaan voor de dialoog met anderen en graag bijdragen tot de groei van het algemeen welzijn” (GE 1 en 5).

In gebreke

Deze dialoog wordt misschien niet of te weinig gevoerd op de scholen waar De Quay en Kluitman naar refereren, maar vindt op veel katholieke basis- en middelbare scholen wel degelijk plaats. Bovendien toont herhaaldelijk wetenschappelijk onderzoek aan dat katholieke scholen op dit punt beter presteren dan openbare.

Maar, hoor ik velen nu denken, hoe zit het dan met de specifiek katholieke zaken die ook op een katholieke school thuishoren? Hoe zit het met Bijbelverhalen, met de inspirerende levens van Martinus, Benedictus, Franciscus, Dominicus, de kleine en grote Theresia of meer naar onze tijd Peerke Donders, Pater Damiaan en Moeder Teresa? Helaas moet ik constateren dat op dit punt veel katholieke scholen in gebreke blijven.

Eigentijds katholiek

Toch is het mogelijk om volwaardig katholiek onderwijs te realiseren. In de regio tussen Waalwijk en Den Bosch, beter bekend als De Langstraat, staat een tiental katholieke basis- en middelbare scholen die het ideaal van Vaticanum II benaderen.

Al ruim twintig jaar begeleid ik deze scholen en met enige trots en vooral dankbaarheid (GE 13) mag ik de volgende wapenfeiten melden: van groep 1-2 tot en met groep 8 worden regelmatig verhalen uit het Oude en Nieuwe Testament verteld en besproken. Veel leerlingen kennen de verhalen van Martinus en Franciscus. Ook verdiepen ze zich in Peerke Donders en de ziekenzalving. Allerzielen wordt pijnlijk concreet binnen de rouwbegeleiding. En de contacten met parochies zijn goed en waardevol. Dit alles vormt de ‘catechese’ waar De Quay en Kluitman om vragen.

Een feest

Deze katholieke benadering verdiept en verbreedt zich binnen de dialoog met vele levensbeschouwelijke stemmen op school en in de samenleving (GE 5-13). Kortom, precies wat Vaticanum II voor ogen heeft. Niet omdat het moet, maar omdat het voor leerlingen, leerkrachten en mij een feest is! Kom gerust eens kijken.

Dr. Bill Banning is theoloog en onderwijspedagoog. Hij werkt als identiteitsbegeleider katholieke basisscholen SCALA-LIB en docent godsdienst-levensbeschouwing op het d’Oultremontcollege OMO Drunen.