Tot God van de Vlaamse schrijver Christophe Vekeman biedt een turbulente leeservaring: dwars tegen het moderne secularisme in bezingt hij in woeste brieven, preken en gedichten zijn hervonden geloof.

Pathos. Als we het schrijven van Christophe Vekeman (1972) in één woord samen mogen vatten, moet dat het zijn. Zeker in Nederlandse literaire kringen wordt dat vaak niet zo hoog aangeslagen; het wordt al snel, tja, pathetisch gevonden. Vlaamse auteurs hebben daar doorgaans gelukkig minder last van. En zeker Vekeman niet. Zijn grillige romans staan er strak van.

Cancel culture

Ook weer met het nodige pathos kondigde hij eind 2022 aan dat hij voorgoed zou stoppen met romans schrijven. En wel vanwege de bekrompen cancel culture die heerst in de boekenwereld, waarbij literaire klassiekers worden geweerd of door speciaal aangestelde ‘gevoeligheidslezers’ worden ontdaan van alles waaraan tere eenentwintigste-eeuwse zieltjes mogelijk aanstoot kunnen nemen.

Met zulke tere zieltjes heeft Vekeman geen geduld, en de (over)gevoelige lezer kon zijn boeken toch al beter links laten liggen. Hij zette zich na zijn aangekondigde vroegpensioen als romanschrijver gelukkig driftig aan het schrijven van een non-fictiewerk, dat eerder dit jaar verscheen en al terecht het nodige opzien baarde: Tot God.

Religieuze autobiografie

Het pathos van Vekeman krijgt hierin de diepere lading die het woord van origine heeft. Pathos komt immers van het Griekse woord voor ‘lijden’, en is verwant aan ‘passie’ en ‘Pasen’.

Dit boek laat zich inderdaad lezen als een religieuze autobiografie, een bekeringsverhaal in de lange en eerbiedwaardige traditie van Augustinus tot en met Thomas Merton. Of C.S. Lewis en Johnny Cash – dat zijn de culturele iconen van de moderne bekeringsliteratuur waar Vekeman veelvuldig naar verwijst. Een tip: zoek de vele muzikale referenties in het boek vooral even op en draai ze tijdens het lezen; het verrijkt de leeservaring.

Weerstand

Die leeservaring zal sowieso turbulent zijn, want langs keurig gebaande wegen loopt het heerlijk rommelige bekeringsverhaal van Vekeman nergens. In lange brieven, opzwepende preken, dromen en gedichten worden we deelgenoot van zijn worstelingen, angsten, gêne en verwondering.

Zelfs de meest welwillende lezer zal lang niet altijd mee zijn, soms omdat de schrijver (welbewust en met merkbaar genoegen) weerstand oproept, soms omdat je het spoor bijster raakt door al zijn associatieve hinkstapsprongen. Een enkele keer wordt het pathos toch te gortig, en wil je het als narcistische navelstaarderij terzijde schuiven.

Woeste polemieken

Maar wie het boek dan toch weer opnieuw ter hand neemt, wordt niet teleurgesteld. IJzersterk zijn bijvoorbeeld zijn apologetische passages over de historiciteit van Jezus’ verrijzenis, zijn frisse lezing van bijbelteksten en zijn woeste polemieken tegen de armoedige religiekritiek van onze moderne tijd.

“Trouwens”, schrijft hij ergens, “gesteld dat het allemaal de schuld zou wezen van de Kerk en van de godsdienst, ja, wie is er dan schuldig aan de Kerk en de godsdienst? (…) Alleen maar mensen, toch, als het niet God zelf is? (…) Geen beter argument tegen het humanisme dan de stelling dat de mens zo dom geweest is, blijkbaar, om strikt redeloos een God uit te vinden en die vervolgens, die God, zijn eigen en andermans hele leven te laten verzieken!”

Terloopse bekentenis

Nog op een andere wijze staan Vekemans eenentwintigste-eeuwse Confessiones haaks op de tijdgeest. Ontstellend terloops brengt de schrijver ruim over de helft van zijn boek ter sprake dat hij als elfjarige jongen aangerand is door een leerkracht.

Deze ‘meester Erik’ was van het type geitenwollensokkenpedofiel dat zichzelf in de late jaren zeventig, vroege jaren tachtig ongetwijfeld heel vrijgevochten en vooruitstrevend vond. Hij verkondigde stellig aan zijn leerlingen op de katholieke school dat Jezus nooit echt bestaan had, en deze pijprokende vrijdenker betastte de jonge Christophe meermaals in het kruis tijdens de potjes schaak die ze samen speelden.

Vileine karakterschets

Eerder als een vrolijk terzijde speculeert Vekeman of hier wellicht de kiem werd gelegd voor zijn latere afkeer van het atheïsme en bekering tot het christendom, zoals zo velen tegenwoordig hun afkeer van de Kerk verklaren uit (zichzelf of anderen aangedaan) seksueel misbruik door geestelijken.

Maar, en precies dat maakt hem zo oneigentijds, Vekeman lijkt het allemaal niet zo heel serieus te nemen, hij wentelt zich niet in slachtofferschap, verschuilt zich niet achter psychisch trauma. Hier toont hij juist opvallend weinig pathos. Zelfs meester Erik komt er met slechts een vileine karakterschets nog heel mild vanaf.

Charmante dwarsligger

Het is in een cultuur die zo weinig mild is voor het katholicisme – en zeker seculier Vlaanderen gaat momenteel onder die kramp gebukt, om het allemaal als ‘zever in pakskes’ af te doen – een daad van verzet om juist wél voor je geloof uit te komen.

In de woorden van de katholieke komiek Jim Gaffigan is het zelfs “het meest punkrock-ding dat je kunt doen” vandaag de dag, en die attitude zal de charmante dwarsligger Christophe Vekeman aanspreken. Met aanstekelijk pathos doet hij er zelfs nog een schepje bovenop; door zich nergens te verontschuldigen, door eerder de aanval dan de verdediging te kiezen. Het leverde de boeiendste, meest prangende bekeringsliteratuur in jaren op.