De aanslag in Brussel van 22 maart heeft helaas in België tot minder zelfinzicht geleid dan in Frankrijk na 13 november.

Het duurde een poos. Zeker een halve dag! Alsof de Gutmensch dacht dat z’n inzichten reeds gemeengoed waren geworden. Maar tegen de middag was het dan zover. Uit de door het confectiedenken gekortwiekte snavels van ‘mediadeskundigen’ rolde haast verlossend, zeker stellig: ‘De aanslagen in Brussel hebben niks met de islam te maken.’ 

Het lag aan onszelf

…Oef! Het leek wel een vrijspraak nog voor het dossier goed en wel was samengesteld. Wie dan wel schuld had? Het Westen natuurlijk, en het vermeende racisme, en de kansenloosheid … Kortom, de gebruikelijke potpourri. We konden weer rustig verder slapen: het lag aan onszelf.

Wake-up call

Dan klonk het in het Théâtre Dejazet in Parijs toch anders. Daar had een conferentie plaats onder de titel “Sursaut/Wake-up call”. Organisatoren waren het American Jewish Committee (AJC), de Fondation Jean Jaurès (links!) en het Wilfried Martens Centrum voor Europese Studies (christen-democratisch).

Academici, ver weg van de usual suspects van media en politiek, op Manuel Valls (PS!) na, beweerden er even stellig het tegendeel. Gilles Kepel, politicoloog en islamkenner, betoogde dat het salafisme ontegensprekelijk – en reeds eeuwen – deel uitmaakt van de islam. Dat is juist … maar slechts een deel van het verhaal. De islam in toto draagt immers de zaden van de radicalisering in zich. Hoe dit zij?

Ziende blind

Eigenlijk ligt het antwoord voor het rapen! Althans voor wie het wil zien. Het moderne oog is evenwel toegerust met de toptechnologische ‘optie’ ziende blind te blijven voor de diepere wortels van de ‘eigen’ culturele zomereik: de hedendaagse, tot homo economicus gekrompen eesterling vertoont daarom de dwingende neiging te struikelen over gladde evidenties!

Sinds de Ouden wordt de eesterse cultuur immers gaande gehouden door het fluïdum van de paradox. Elke medaille heeft van nature twee zijden die elkaar schragen en stutten. Voor elke nacht is er een dag, voor elk licht is er een donker, tegenover het goede staat het kwade, …

Het Evangelie

Ook het Evangelie staat bol van de paradoxen! ‘Gelukkig zij die verdriet hebben want zij zullen getroost worden’ (Mt. 5,4), ‘De laatsten zullen de eersten zijn’ (Mt. 20,1 – 16), ‘Wie zijn leven wil behouden, zal het verliezen en wie het verliest om mijnentwil, zal het behouden’ (Mc 8,35).

Die paradoxaliteit bereikt zijn hoogste worp in de oer-paradox van het christendom: de incarnatie. Et Verbum caro factum est. Bedoeld wordt de menswording van God in Jezus Christus. God wordt mens opdat de mens zich zou kunnen vermeerderen tot God aan het einde der tijden. Pas dan wordt geoordeeld.

Heilsgeschiedenis

De christelijke geest, de geest van de westerse beschaving, staat daarom altijd gericht op de toekomst, heeft doorheen een woud van paradoxen en met verschiet op de genade te streven naar een beter mens-zijn. Vandaar dat christelijke geschiedenis overal en altijd heilsgeschiedenis is.

Van een incarnatie, als oer-paradox en van de genade kent de moslim echter niks. Allah blijft op zijn troon zitten, hoog boven de mens, en komt voor geen goud naar beneden. Hij openbaarde de Koran aan Mohammed … maar vanop afstand en zonder vector op de toekomst, eerder op een verheerlijkt en geïdealiseerd verleden.

Rotsblok

Heeft de christen te worden, dan heeft de moslim vooral te zijn, zoals, straks veertien eeuwen geleden, voor eens en altijd werd gereveleerd. Het fluïdum van het Westen, werd vaste stof, rotsblok, in het Oosten: mag het verbazen dat de moslim in de kaäba te Mekka de zwarte steen (hadjar ul-aswad) vereert?

De kaars

Mooi beeld om de divergentie tussen christendom en islam te vangen, is de kaars. Aan de wiek brandt de vlam, eeuwig wapperend door de zachte bries van de paradox. Nooit staat zij stil, altijd is er de beweeglijkheid van het vuur dat waakzaam maakt. Dat is het christendom.

Even verder weg van de vlam stolt de lopende paraffine tot kaarsvet, herbruikbaar tot nieuwe, desalniettemin toch steeds ‘oude’ kaars. Het kaarsvet is de islam: onderworpenheid aan eeuwenoude condities.

Zaad van de radicaliteit

In de vore van een eeuwige standvastigheid of standvastige eeuwigheid en gekneld in een onveranderlijk ‘nu-moment’ – zo rond 632 – kiemt gerieflijk het zaad van de radicaliteit dat, eens tot bloei gekomen, een co-existentie tussen de twee monotheïstische godsdiensten blijvend verhindert. Het zou geweldig zijn, moest de Gutmensch dit willen inzien.

Dirk Smulders is leraar geschiedenis en Nederlands van de Sint-Ignatiusschool te Maleisen (Overijse).