CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt wil onrecht aan de kaak stellen, of zich dat nu in het Midden-Oosten of de Raad van Europa afspeelt. Hoe hij dat volhoudt? “Ik heb weinig geduld, maar wel doorzettingsvermogen.”
Meteen nadat Pieter Omtzigt neerploft aan het tafeltje in zijn werkkamer in het Binnenhof, steekt hij van wal. “Wat mijn drijfveer is?”, herhaalt hij de vraag. “Heel simpel. We hebben in 1948 afgesproken dat Nederland, maar ook landen als België, Zweden en Frankrijk, nooit meer zal meedoen aan georganiseerde genocide. We hebben ook opgemerkt dat genocide echt anders is dan andere misdrijven. We hebben beloofd dat wanneer er sprake is van genocide – dus volkenmoord waarbij stelselmatig en opzettelijk een of meer etnische groepen worden uitgeroeid – de gemeenschap actie moet ondernemen.”
Even hapt Omtzigt naar adem, dan vervolgt hij: “Maar weet je wat wij doen? Wij gaan IS-strijders met een Europees paspoort die in Syrië of Irak genocide hebben gepleegd en naar ons land terugkeren, helemaal niet vervolgen voor genocide. Een aantal wordt opgepakt, maar de rest gaan we re-integreren! De zwaarste misdaden worden in het huidige Europa dus niet gestraft. Waar is dan je geloofwaardigheid? Bovendien doen voor het eerst sinds de jaren veertig duizenden Europese burgers bij IS mee aan georganiseerde genocide!”
De katholieke Omtzigt woont in Enschede. In 2009 trouwde hij met de Syrisch-orthodoxe Ayfer Koç. Zij vluchtte op haar negende met haar ouders en zus uit Zuidoost-Turkije, omdat zij zich als Syrisch-orthodoxe christenen onveilig voelden.
Door zijn vrouw en de Syrisch-orthodoxe kerkgemeenschap beseft Omtzigt steeds beter hoe dramatisch het voor christenen in het Midden-Oosten is. “Ik had het eerlijk gezegd onderschat. Maar het christendom verdwijnt razendsnel uit zijn bakermat, en iedereen kijkt onverschillig toe. De afgelopen jaren heeft IS genocide gepleegd op christenen. Sommigen denken weleens dat christenen in IS-gebied via een belasting, de yizja, gewoon konden doorleven, maar dan als vierderangs burger. Maar uit wat ik steeds opnieuw hoor, blijkt dat helemaal niet het geval. IS perst de christenen eerst af, en als ze helemaal uitgeknepen zijn, worden ze alsnog afgevoerd en afgemaakt.”
De afgelopen jaren is het Omtzigt duidelijk geworden dat delen van de regio christen-vrij worden gemaakt. “Hoe meer ik met die mensen in contact kom, hoe meer ik besef hoe heftig de vervolging is.”
Hij krijgt de schrijnendste verhalen onder ogen. Van een Yezidi-meisje uit Irak bijvoorbeeld, dat gevangen werd en tot ze kon vluchten IS-seksslavin moest zijn. Of van een vrouw die iedere nacht door een andere bewaker werd verkracht. “De lange termijn-gedachte is gewoon het Midden-Oosten christenvrij te maken. Dat zou ons diep moeten verontrusten, maar dat gebeurt niet. We spreken landen er nauwelijks op aan. Hier prediken we religieuze harmonie – ook voor nieuwkomers. Intussen staan we toe dat christenen uit het Midden-Oosten verdreven worden.”
En dus vecht Pieter Omtzigt tegen het grote onrecht. Hij wil dat landen erkennen dat IS genocide pleegt op Yezidi’s, christenen en niet-soenitische moslims. De juridische commissie van de Raad van Europa heeft net zijn rapport aangenomen. Een nieuwe doorbraak.
Een jaar geleden erkende de VN-onderzoekscommissie al dat IS genocide pleegt op Yezidi’s. Maar minister Bert Koenders van Buitenlandse Zaken wil niet zo ver gaan en noemt de IS-terreur geen genocide. Volgens de PvdA-minister is het niet aan hem, maar aan de rechter om uit te maken of IS genocide pleegt.
“In individuele gevallen klopt het dat een rechter moet bepalen of iemand wel of niet genocide heeft gepleegd”, legt Omtzigt uit. “Maar de regering kan wel bepalen dat IS genocide pleegt. Als we wachten tot een rechter een individueel iemand van IS berecht, zijn we tien jaar verder. Dan zijn alle potentiële slachtoffers al dood. En belangrijker: de genocide-conventie uit 1948 zou waardeloos zijn.”
De Tweede Kamer heeft Koenders gevraagd zich te laten adviseren door een volkerenadviseur. Die adviseerde zeven maanden geleden dat de regering wel degelijk zelf moet bepalen of er genocide gepleegd is. Drie maanden geleden zou Koenders met dit advies in de hand antwoord geven. Dat bleef uit.
Op verzoek van Katholiek Nieuwsblad gaf minister Koenders wel antwoord. “Het gaat om afschuwelijk menselijk lijden van de Yezidi’s en betreft hoogstwaarschijnlijk genocide. IS heeft ook op vreselijke wijze andere groepen laten lijden, christenen en moslims.” Een officieel antwoord op de genocide-vraag moet van de nieuwe regering komen, vindt Koenders. “Met de actieve Nederlandse bijdrage aan de strijd tegen IS in coalitieverband, zowel militaire als civiele sporen, in Syrië en Irak, geeft Nederland invulling aan verplichtingen in het Genocideverdrag.”
“De VN stelden al een jaar geleden vast dat IS genocide pleegt op Yezidi’s”, reageert Omtzigt. “En hij wil het nog steeds niet overnemen. Daarmee ontloopt hij zijn verantwoordelijkheid. Hij beloofde eind juni spoedig te reageren. Dat doet hij niet: hij laat deze genocide zeven maanden doorgaan, terwijl hij op zijn kamer nadenkt over een reactie.”
Waarom reageren regeringen zo traag? “De VS waren in eerste instantie gefocust op het probleem: hoe krijgen we Assad uit Syrië? Daarbij was IS bestrijden niet het hoofddoel. Het beschermen van Yezidi’s of christenen is nooit een echt doel geweest van de politieke gemeenschap.”
Omtzigt wil dat landen hun teruggekeerde IS-strijders gaan berechten. “Een voor een voor een!” Zelf gaf hij al 23 strijders aan bij het Internationaal Strafhof, dat tot zijn spijt nog geen vervolging heeft ingesteld. Omtzigt vreest dat Nederland voor aap komt te staan.
“Stel je toch voor dat een man met een Nederlands paspoort, en wellicht een ander paspoort, straks in een ander land door een rechter wordt veroordeeld voor genocide omdat hij met IS meevocht. Dat moeten wij als Nederland zelf doen. Via een speciaal IS-tribunaal. Of het Strafhof zou alsnog zaken moeten openen. Dan komen we er ook achter wie de financiers van IS zijn.”
Maar individuele daden bewijzen is moeilijk als de slachtoffers dood zijn. “Daarom moet je ook zeggen dat mensen die toetreden tot IS medeplichtig zijn aan genocide.”
Niet alleen de strijd tegen genocide kost hem kruim. Ook in de Raad van Europa vecht Omtzigt tegen het onrecht. De organisatie, die waakt over de mensenrechten in Europa, gaat gebukt onder een corruptieschandaal.
“Azerbeidzjan is regelmatig veroordeeld voor schending van mensenrechten. Toch kwam het land er steeds weer mee weg. Van de 180 keer dat er een zaak in Azerbeidzjan in de Raad voorbij kwam, is er slechts drie keer een opgelost. De meeste rapporten eindigden in een la. Azerbeidzjan was bezig met een groot gasproject, daar was veel geld mee gemoeid. Andere landen die de mensenrechten zo aan hun laars lappen, krijgen zo’n project niet van de grond.”
Nu blijkt dat een kliek rond de Azerbeidzjaanse president Europese politici en journalisten omkocht. Tussen 2012 en 2014 deelde de kliek 2,5 miljard euro uit. Grootste schandaal tot nu toe: de Italiaanse christendemocraat Luca Volontè heeft toegegeven dat hij 2,3 miljoen euro ontving van het regime. Ook Belgische en Duitse leden van de Raad van Europa blijken omgekocht te zijn.
“Volontè was mijn directe collega. Ik vertrouwde hem”, vertelt Omtzigt, die jarenlang niet begreep hoe Azerbeidzjan zonder gevolgen mensenrechten kon blijven schenden. Als hij een extern onderzoek organiseert, reageren zijn Europese collega’s vernietigend. “Ze wilden me monddood maken. De voorzitter van mijn commissie beantwoordde mijn vragen niet meer, blokkeerde me op Twitter. Zelfs mijn onderzoek naar genocide door IS werd op een zijspoor gezet.”
Omtzigt stelde voor om de immuniteit van leden van de Raad van Europa bij corruptie op te heffen. De Raad stemde tegen. Daarom pleit hij voor meer openheid en transparantie van de Raad en een open stemming over wie er niet voor de afschaffing is van immuniteit bij corruptie. “Op deze misdaden staat een gevangenisstraf. Het is niet zomaar wat.”
“Hier vroegen Kamerleden wel eens: Pieter, steek jij echt je tijd allemaal daarin? We hebben je ook hier nodig. Nu zien ze dat het schandaal echt zo groot is en snappen ze waarom ik dit uitgezocht wil hebben.”
Hoe houdt Omtzigt het vol, de eindeloze strijd? “Ik heb weinig geduld, maar wel doorzettingsvermogen”, lacht hij. “Ik bijt me vast, ook al is het taai en moeizaam. Dat heb ik beloofd voor de verkiezingen en dat doe ik dus ook na de verkiezingen.”
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
