Al bijna zestig jaar zet pater Toon te Dorsthorst zich in voor het binnenland van Suriname. “Een kerk moet dienstbaar zijn, zeker in een gebied waar mensen veel ontberen.”

“Met Gods kinderen gaat het meestal goed, hoor. Ik weet dat Hij mij beschermt en dat Hij van mij houdt.” Het zijn woorden die pater Toon te Dorsthorst geregeld laat klinken als mensen in Suriname vragen hoe het met hem gaat en waar hij de kracht vandaan haalt om op 81-jarige leeftijd nog zoveel te doen.

Enkele jaren geleden tekende hij zijn levensverhaal op in een boek met de veelzeggende titel: Pater Toon, boslandpater. Geroepen tot pastor en profeet voor Suriname (ISBN 979 709 012 703 8). Het boek leest als een spannend jongensboek, waarin een jongeman uit de Achterhoek in de Surinaamse binnenlanden terechtkomt en daar avonturen beleeft die een gemiddelde scenarioschrijver welhaast te onrealistisch zou vinden om op te tekenen.

Pater Toon, zoals iedereen hem in Suriname kent, werd in 1943 in Eldrik geboren. “Mijn ouders waren pachters van een klein gemengd boerenbedrijf. Samen met mijn tweelingbroer was ik de tweede van de elf kinderen die mijn ouders op deze wereld gezet hebben.” Het boerenleven zit hem in het bloed. Het is niet verwonderlijk dat hij dan ook iets met landbouw ging doen. “Op de lagere landbouwschool kreeg ik plezier in het leren”, tekent hij op in zijn boek.

Ontwikkelingswerk

Hij maakte de keuze om naar de Mulo (vergelijkbaar met de huidige mavo) in Didam te gaan. Tijdens zijn militaire dienstplicht groeide de overtuiging om een opleiding te doen in de tropische landbouw. “In die tijd merkte ik via een advertentie in een dagblad de mogelijkheid op om via de missionarissen oblaten ontwikkelingswerk te doen in de derde wereld.”

Hij nam contact op, niet om pater te worden, maar om ontwikkelingswerk te gaan doen. Tijdens de gesprekken kreeg hij de suggestie om toch ook filosofie en theologie ernaast te gaan studeren. “Daarmee zou ik de mensen niet alleen landbouwtechnisch, maar ook levensbeschouwelijk kunnen bijstaan. Bij technische ontwikkeling verandert ook het wereld- en mensbeeld van de bewoners. Ik kon wel meekomen in die gedachte en ben dat gaan doen.”

Op 25-jarige leeftijd reisde hij naar Suriname voor een jaar ontwikkelingswerk en een pastorale stage. Het moet in deze periode zijn geweest dat de liefde voor Suriname in hem werd ontstoken. Die liefde gaat nu zelfs zo ver dat hij ooit in Suriname begraven zou willen worden. Het zegt ook veel dat hij vlak na de onafhankelijkheid van Suriname een Surinaams paspoort aanvroeg. Daar waar vele Surinamers de Nederlandse nationaliteit aannamen, maakte hij een tegenovergestelde beweging.

“Veel Surinaamse vrienden verklaarden mij voor gek. Later heb ik, op aandringen van een Nederlandse consul, ten tijde van de Binnenlandse Oorlog weer de Nederlandse nationaliteit aangevraagd.” Misschien heeft die liefde ook wel te maken met de hartelijkheid die pater Toon telkens weer in Suriname ervaart. “Surinamers zijn hartelijke mensen. Je ervaart dat je gewaardeerd wordt.”

Dienstbaar

Na dat ene jaar kwam hij terug naar Nederland om de theologieopleiding af te ronden. “Ik had toen nog niet de overtuiging om mij tot priester te laten wijden, want ik was bang dat mijn werk dan te eenzijdig zou worden. Ik wilde ook in praktische zin dienstbaar kunnen zijn en was bang dat ik dat als priester niet zou kunnen zijn.”

Toch liet hij zich ervan overtuigen dat hij als priester het geestelijke en praktische juist wel kan combineren. Zo werd hij uiteindelijk ‘boslandpater’. “Een kerk moet dienstbaar zijn, zeker in een gebied waar mensen veel ontberen. De materiële nood is soms groter dan de geestelijke nood. Als je ziet dat mensen het slechter hebben dan jij en je kunt ze helpen, dan geeft dat ongekend veel voldoening.”

Als je een rode draad in al zijn werkzaamheden wilt aanwijzen, dan misschien wel die van de strijd tegen onrecht met woorden en daden. Deze boslandpater zet zich in praktische zin in voor de ontwikkeling van het achtergestelde bosland en probeert daarmee iets te doen aan het onrecht dat hij daarin ziet.

“Ik ben betrokken geweest bij de bouw van verschillende scholen in het binnenland. Onderwijs is toch het begin van ontwikkeling. Als ik rondloop in het binnenland en zie dat kinderen geen onderwijs krijgen, dan houd ik mijn hart vast voor de toekomst.” Later werd hij ook bestuursvoorzitter van de stichting die zorgt voor een internaat in Paramaribo waar zeventig kinderen uit het bosland vervolgopleidingen kunnen genieten.

Monica Bijlhout, tegenwoordig directeur bij dit zogeheten Christoforusinternaat in Paramaribo, heeft er zelf ook jaren gewoond. Ze glimlacht als ze de naam van pater Toon hoort. “Hij heeft veel voor mij en talloze andere kinderen betekend.”

Rondje langs donateurs

Samen met zijn rechterhand, zuster Egno Monk, begon pater Toon een opleiding voor de vorming van pastorale leiders. Monk zette hem uiteindelijk ook aan het denken over de toekomst. “Ze zei: ‘Je doet heel veel voor mensen. Je maakt het je opvolger alleen wel heel moeilijk, want die kan nooit alles doen wat jij doet.’ Uiteindelijk hebben we een fonds in het leven geroepen. Het lukte ons om een paar miljoen aan vermogen te verkrijgen. Met het jaarlijkse rendement kunnen we elk jaar tal van projecten ondersteunen. Ook als ik er straks niet meer ben.”

Hij glimlacht. “Zuster Egno, die helaas is overleden, had gelijk. Ik ben blij dat ook na mijn dood het werk in het bosland van Suriname kan blijven doorgaan.” Elk jaar reist pater Toon een keer naar Nederland om een rondje langs donateurs te maken en bezoekt hij mogelijk nieuwe donateurs.

Of het hem nooit moedeloos maakt dat dit soort ontwikkelingswerk soms een druppel op een gloeiende plaat lijkt? Zeker met de huidige zorgwekkende economische situatie in Suriname lijkt dat zo. Pater Toon erkent dat het soms inderdaad die druppel op een gloeiende plaat is. “Maar voor de mensen die deze druppel ontvangen, helpt het om verder te komen in het leven. Dat geeft mij de stimulans om hiermee door te gaan.”

Vredesmissie

Pater Toon kwam ook met woorden in beweging tegen onrecht. Zo was hij werkzaam in het bosland ten tijde van de Binnenlandse Oorlog, die tussen 1986 en 1992 woedde. Hij zocht zelf contact met rebellenleider Ronnie Brunswijk. Alleen al in 1988 bezocht hij Brunswijk tien keer in oorlogsgebied. “Van die gesprekken deed ik verslag aan de president.” Ook zette hij een vredemissie op met vele gesprekken tussen de betrokken partijen om tot een einde van de oorlog te komen.

Pater Toon is een man met aanzien binnen de Surinaamse samenleving. Enkele jaren geleden werd hij zelfs gevraagd om bisschop in Paramaribo te worden. “Ik heb aangegeven dat ik mezelf daar niet de juiste persoon voor acht. De mensen mogen zich gelukkig prijzen met Karel Choennie, de huidige bisschop.”

In Suriname zullen velen pater Toon blijvend herinneren als de stem van het volk, die publiekelijk durfde te ageren tegen Desi Bouterse. Tot een paar jaar geleden was pater Toon een van de sprekers tijdens de jaarlijkse herdenking van de Decembermoorden.

“Ik ben niet bang om onrecht te benoemen; dat zijn we verplicht. Niet alleen aan bijvoorbeeld de slachtoffers van de Decembermoorden, maar ook aan hun nabestaanden. Martin Luther King zei ooit dat je meewerkt aan onrecht als je erover blijft zwijgen. Ik ben ervan overtuigd dat we als Kerk soms onze stem moeten laten horen en niet bang moeten zijn voor onze eigen veiligheid. Jezus sprak zich ook uit en dat werd Hem ook niet altijd in dank afgenomen.”

Ook pater Toon maakte daarmee vijanden. “Mensen hebben mij ooit verteld dat ze de opdracht van Bouterse hadden gekregen om mij te vermoorden. Dat hebben ze niet gedaan, want je ziet dat ik nog steeds leef. Ik hoop dat ik ook nog even te leven krijg.”