<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Interview

De vrouw die pausen vereeuwigt: ‘Ik hoop dat men zich door mijn schilderij in Benedictus gaat verdiepen’

Shirley Cottaar, Rome 6 januari 2023
image
Natalia Tsarkova bij het portret dat zij maakte van Benedictus XVI en diens entourage. "Ik vertrouw er op dat hij nu bij God is en ik ben uiterst dankbaar voor onze momenten samen", zegt de kunstenares.

Kunstenares Natalia Tsarkova portretteerde emeritus-paus Benedictus en de mensen in zijn directe omgeving. Kort voor zijn dood kreeg Benedictus het werk te zien. “Hoe de kunstenaar het heeft gemaakt, zo heeft God het gewild, was zijn reactie.”

Een schilderende engel, afgebeeld in een eeuwenoud fresco in monochroom, boven de ingang van het palazzo aan de Piazza de’ Massimi: het kan haast niet meer indicatief zijn voor een portretschilder van de paus. Hier is het atelier van de Russische kunstenares Natalia Tsarkova die, inderdaad, verschillende pausen portretteerde.

Tsarkova is zichtbaar geroerd en vermoeid door het overlijden van emeritus-paus Benedictus XVI. “De avond voor zijn dood heb ik nog voor hem gebeden in de Sint-Jan van Lateranen, maar er was niets meer aan te doen”, zegt ze.

Witte goudvissen

In een aquarium achterin haar atelier zwemmen nog de goudvissen die samen met paus Benedictus XVI de hoofdrol spelen in een door haar gepubliceerd kinderboek. De vissen zijn inmiddels wit geworden, een pauselijke kleur. Aan haar jarenlange vriendschap met Benedictus XVI is door zijn dood een einde gekomen. Hun vriendschap kwam vooral de afgelopen drie jaar tot bloei bij het maken van zijn laatste portret. De avond voor zijn begrafenis vertelt Tsarkova over het werk.

https://www.us12.list-manage.com/subscribe/post?u=d22144bf286104d517b638301&id=b3f10e4ed1

“Nadat Benedictus op 11 februari 2013 zijn ontslag aankondigde en aangaf zijn leven verder door te brengen in contemplatie en gebed, voelde ik als artiest de noodzaak en de plicht dit buitengewone moment te vereeuwigen. Hij gaf mij toestemming en bood mij alle steun.”

Kink in de kabel

Daarop bracht zij vele bezoeken aan Benedictus in het voormalig klooster Mater Ecclesiae in de Vaticaanse Tuinen. Hier woonde hij met zijn secretaris Georg Gänswein en de vier lekenzusters Carmela, Loredana, Cristina en Rosella.

image
Het schilderij met links naast Benedictus zijn broer Georg, en rechts van hem mgr. Gänswein en drie van de vier lekenzusters. Natalia Tsarkova beeldde zichzelf links onderin als engel af.

“Het idee kwam al snel bij me op om hem af te beelden met deze laatste familie. De sfeer die ik aantrof in dit huis was namelijk zeer aangenaam en warm. Tijdens de Covid-periode kon ik natuurlijk niet naar hem toe vanwege de complete isolatie. Daar ontstond dus een kink in de kabel. Portretteren is uiterst moeilijk als je de hoofdpersonen niet kunt zien. Dus kwamen de lekenzusters naar mijn atelier toe.”

De ring

Ook Benedictus’ ring werd naar haar atelier gebracht voor studie. “Om een goed portret te kunnen schilderen moet ik de afgebeelde materie voelen met mijn eigen handen en constant observeren”, legt ze uit. De volle map met voorbereidingsmateriaal illustreert dit: de vele foto’s en schetsen van de geportretteerden en objecten zijn als losse puzzelstukjes die uiteindelijk in het portret zijn samengevoegd.

Het schilderij van 2 bij 1,8 meter toont in een driedimensionale beweging het levenswerk en de activiteit van de paus. Het zit vol symboliek: bijna elk detail heeft een specifieke betekenis of houdt een verwijzing in. Zo geven de donkere kleur van de nacht in het doek en de schaduwen in het geheel de moeilijke periode weer die Benedictus’ pontificaat was.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Maar er is ook licht. De dageraad die aanbreekt, rechtsboven in de hoek, probeert die duisternis te verdrijven en een einde te maken aan de nacht. Het lijkt alsof Benedictus wil opstaan en van het doek wil afkomen: een symbool voor zijn kracht. Om hem heen zijn de lekenzusters en de secretaris te zien. Links zit Georg, de broer van de paus. Ze zitten dicht bij elkaar, als teken van hun nabijheid tot elkaar.

Zo speelt de kunstenares met veel meer symbolen. Rechtsboven toont kokkin Loredana een kort menu, dat betekent dat Benedictus eenvoudig en weinig at. Daarboven staat Rosella met een tafelkleed dat huiselijkheid betekend. “Een kardinaal zag er een verwijzing in naar de doek met Christus’ gelaat erop van de heilige Veronica.”

Een rij knopen

Rechtsonder zit Carmela, ze naait een knoop aan een kledingstuk. “Benedictus zelf vergeleek het geloven in God met het stevig aannaaien van een eerste knoop in een reeks. Hij zei dat als je je persoonlijke relatie met God op de eerste plaats zet, dit harmonie, orde en waarheid geeft voor de rest van je leven, zoals de rechte lijn van elkaar opvolgende knopen.”

image
Tsarkova mocht haar werk begin november, een kleine twee maanden voor diens overlijden, presenteren aan emeritus-paus Benedictus XVI.

De schilderes heeft ook een rol voor zichzelf bedacht in het portret. Zo is haar gezicht te zien in de engel, linksonder, die een stapel boeken vasthoudt – een weergave van Joseph Ratzingers oeuvre. De kleur van de sjaal over haar schouder, geel, symboliseert het Vaticaan.

Niets op aan te merken

Op 3 november werd het schilderij onthuld aan Benedictus in het bijzijn van zijn pontificale familie en de Italiaanse pers. “Hij heeft altijd uitgezien naar mijn portret en was in afwachting”, zegt Tsarkova. “Hij vond het prachtig en had er gelukkig niets op aan te merken. Hoe de kunstenaar het heeft gemaakt, zo heeft God het gewild, was zijn reactie.”

Gevoel voor humor

Het werk hing een week in het Mater Ecclesiae, waar het uren door de emeritus-paus is bezichtigd. “Mijn wens is dat het portret in een museum komt te hangen zodat de mensen zich aan de hand van de symboliek gaan verdiepen in de persoon van Benedictus. Mijn periode met hem heeft mij veel spirituele groei opgeleverd. Ook in verdraagzaamheid naar elkaar. Natuurlijk hebben wij ook gelachen, want hij had een uitstekend gevoel voor humor. Zijn kracht en zijn intellectuele vermogens hebben op mij een diepe indruk achtergelaten, net als zijn zachtmoedigheid. Ik voel daarom veel verdriet en leegte op dit moment. Ik vertrouw er op dat hij nu bij God is en ik ben uiterst dankbaar voor onze momenten samen. Dit portret is daarvan een mooi getuigenis.”

> Lees hier meer nieuws en achtergronden rond het overlijden van emeritus-paus Benedictus XVI.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.