<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Interview

‘Ik doop’ of ‘Wij dopen’: waarom de Kerk ‘moeilijk doet’ over een paar woordjes

Peter Doorakkers 11 september 2020
image
Archief: paus Franciscus doopt een kind in het Vaticaan. Foto: CNS Photo - Vatican Media

Het bericht over de Amerikaanse priester die ontdekte niet geldig gedoopt te zijn, leidde binnen en buiten de VS tot veel discussie: maakt een enkel woord in de doopformule echt zo veel verschil? Doet de Kerk hier niet al te moeilijk en legalistisch, ook gezien de verregaande gevolgen?

In een notendop nog even de zaak: Matthew Hood, sinds 2017 priester, ontdekte onlangs dat hij niet geldig gedoopt was. Bij zijn doop in 1990 klonken de woorden “Wij dopen u…”, in plaats van het voorgeschreven “Ik doop u…”. Precies over die ogenschijnlijk kleine verandering oordeelde de Congregatie voor de Geloofsleer eerder dit jaar dat die een doop ongeldig maakt.

https://www.

‘Moeilijk doen’ over een woordje?

Maar wie feitelijk niet gedoopt is, kan geen andere sacramenten ontvangen en dus ook geen priester gewijd worden. Hood is inmiddels alsnog gewijd, maar de zaak leidde begrijpelijkerwijs tot veel discussie. Ook onder katholieken die hun geloof serieus nemen klonk vaak de vraag of het niet anders gekund had: ‘Waarom doet de Kerk moeilijk over een of twee woordjes?’

Het woord is het probleem niet

We legden de vraag voor aan mgr. Jan Hendriks, kerkjurist en bisschop van Haarlem-Amsterdam. “Ik begrijp wel dat mensen dat zeggen”, antwoordt hij, maar, voegt hij toe, het is in feite niet het verkeerde woord dat hier het probleem is.

“Het gaat hier om de fundamentele vraag wat een sacrament is, niet om zomaar iets juridisch”
- Mgr. Jan Hendriks

“Als je de theologische achtergrond niet kent, lijkt dat misschien zo. Voor een geldig sacrament moet de vorm kloppen, en moet de bedienaar de intentie hebben om te doen wat de Kerk met een sacrament bedoelt. Dat laatste lijkt mij hier het grootste probleem. Met een bewust ‘Wij dopen u…’ werd uitgedrukt dat de gemeenschap doopt, terwijl  ‘Ik doop je…’ tot uitdrukking brengt dat de bedienaar optreedt namens Christus: Hij doopt.”

Wat is een sacrament?

“Het gaat dus over een theologische werkelijkheid: vier je iets dat in de gemeenschap leeft, of is het Christus die daadwerkelijk handelt met zijn genade? Dat laatste is wat de Kerk bedoelt met een sacrament. Het gaat hier om de fundamentele vraag wat een sacrament is, wat het doopsel is, niet om zomaar iets juridisch. Daarom is het ook niet zo dat iedere onbedoelde verspreking het sacrament meteen ongeldig maakt. Het gaat om de realiteit die je wilt uitdrukken.”

image
Mgr. Jan Hendriks Foto: KN - Jan Peeters

Ongeldige sacramenten toegediend

Een bijkomend probleem was dat Hood al drie jaar in het parochiepastoraat werkte. Maar wie geen priester is, kan geen geldige Missen vieren, ziekenzalvingen toedienen of absoluties geven in de biecht, schreef Hoods bisdom, het aartsbisdom Detroit. De dopen die hij toediende, waren ironisch genoeg wel geldig, terwijl de huwelijken waarbij hij getuige was, per geval bekeken moeten worden.

De zaak heeft logischerwijs voor veel onrust onder Hoods parochianen gezorgd. Had dit ook met minder ophef opgelost kunnen worden?
“Ik heb me inderdaad de vraag gesteld of het nodig was om dit allemaal publiek aan te kondigen. De mensen die de sacramenten van hem ontvingen, mogen weten dat Onze-Lieve-Heer hen door zoiets niet laat vallen. God zal hun de genade hebben gegeven. Enkel bij de huwelijken waarbij hij getuige was, speelt een juridische bevoegdheidsvraag. Maar dat kan een bisschop administratief regelen, zelfs zonder dat de betrokkenen zelf het weten.

Ik zou als bisschop in zo’n geval dus niet zonder meer besluiten tot publicatie, tenzij ik een heel specifieke reden zou hebben. Omdat je weet dat dit nieuws mensen zal verontrusten.”

“Ik verwacht niet dat er in Nederland veel ongeldig is gedoopt”
- Mgr. Jan Hendriks

Is er een kans dat we iets dergelijks ook in Nederland gaan zien? Ook hier is veel met de liturgie geëxperimenteerd.
“We hebben rare tijden meegemaakt, en er zijn ongetwijfeld veel ongeldige Missen geweest, maar over ongeldige doopsels heb ik hier nog nooit gehoord. Nadat prinses Irene in de jaren zestig katholiek werd, en opnieuw gedoopt werd, zijn er doopakkoorden gesloten met de grootste niet-katholieke denominaties. Daarin erkennen we elkaars doopsel op basis van ieders toegewijdheid om het op de juiste manier toe te dienen. Dat werd zo breed gedragen, dat ik denk dat men daar niet zo snel aan is gaan sleutelen.

Ik verwacht dus niet dat er in Nederland veel ongeldig is gedoopt. Ik heb zelf ook nooit gehoord over zoiets, noch heb ik zoiets ooit meegemaakt. In de VS was het veel gebruikelijker, daar kregen bijvoorbeeld ook de drie personen van de Drie-eenheid soms andere namen.”

https://www.kn.nl/abonnementen/

Wat als iemand toch twijfelt aan de geldigheid van zijn doop?
“Als je scrupuleus bent, zou ik zeggen: twijfel niet, ga niet in op die gedachten, maar laat ze volmaakt rusten en ga ervan uit dat het goed is. Bij een gegronde reden om te twijfelen – als je bijvoorbeeld de teksten nog hebt en ziet dat er wat aan schort – kun je contact opnemen met je parochie. Je pastoor kan je dan ‘onder voorwaarde’ (voorwaardelijk) dopen. Maar nogmaals: ik verwacht niet dat dit in Nederland veel voorkomt.”

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.