Wat man zijn in deze tijd betekent, is geen uitgemaakte zaak. Drie mannen bieden in een nieuw boek handreikingen voor mannelijk leiderschap – niet alleen in het bedrijfsleven of de politiek, maar ook in het gezin en in de Kerk.

Marnix Reijmerink, Michiel Soeters en Jakob van Wielink geven verschillende trainingen vanuit De School voor Transitie, gevestigd in het dominicanenklooster in Huissen, waaronder eentje over mannelijk leiderschap.

Het vijfjarig bestaan van dat mannenprogramma deed het drietal ertoe besluiten om er een boek over te schrijven. “We willen meer mannen bereiken”, legt Reijmerink uit, “omdat we merken dat veel mannen worstelen met vragen als: wie ben ik als man, en wat betekent het om man te zijn in deze tijd?”

‘Ongezonde mythe’

Van ‘toxische mannelijkheid’ tot nieuwe ideeën over geslacht en identiteit: mannelijkheid is tegenwoordig een veelbesproken maatschappelijk thema. Reijmerink ziet dat mannen worden uitgedaagd om over hun mannelijkheid na te denken. “Er is een hardnekkige culturele norm die zegt dat mannen sterk moeten zijn en geen emoties mogen tonen.”

Die norm is onder invloed van onder meer influencers en bepaalde leidende politieke figuren weer heel sterk aan het worden, vertelt hij. “Wij laten zien dat die onkwetsbaarheid als mannelijkheid duiden een ongezonde mythe is.” Niet voor niets is de ondertitel van het boek Mythes ontrafeld.

Ook de norm van de ‘selfmade man’ neemt het drietal op de korrel. “Er wordt in deze hyperindividualistische tijd gehamerd op dat je het alleen moet kunnen, vanuit die sterkte en emotieloosheid. Maar mannen zijn ten diepste sociale wezens: we kunnen en hoeven het niet alleen. Dat ontdekken mannen ook in ons programma.”

Emoties

Wat mannelijk leiderschap onderscheidt, zijn volgens Reijmerink een aantal processen die met elkaar in verband staan. “Denk daarbij aan het vermogen om terug te kijken op je wortels. Je moet bereid zijn om op de schouders van anderen te staan en dat staat of valt ook met je vermogen om hulp te vragen”, zegt hij.

“Om je werkelijk te kunnen verbinden, en veiligheid mogelijk te maken, zul je in staat moeten zijn emoties te tonen. Maar om dat te kunnen, moet je die eerst kunnen en durven voelen. Ervaring en decennia aan wetenschappelijke onderzoek laten zien dat precies dit voor mannen een veel grotere uitdaging is.”

Vaders en zonen

Bij dat terugkijken op je wortels komt hoe dan ook de band tussen vaders en zonen in het spel – zelfs voor mannen wiens vader geen rol of een afwezige rol in hun opvoeding heeft gespeeld. “Een vader geeft altijd patronen door die ook weer aan hem zijn doorgegeven. Zoiets werkt intergenerationeel door”, legt Reijmerink uit.

Het kan daarbij om goede en slechte patronen gaan, maar die slechte patronen kunnen doorbroken worden. “Om die patronen te herkennen en doorbreken, hebben we anderen, zeker ook andere mannen, nodig.”

‘Hoofd van het gezin’

De term ‘leiderschap’ doet misschien vooral denken aan het bedrijfsleven en de politiek, maar volgens de auteurs zijn de lessen uit hun boek ook goed toepasbaar op het gezinsleven. Niet zozeer in de opvatting van de man als ‘hoofd van het gezin’, maar op de manier waarop zij leiderschap verstaan.

“Leiderschap is niet alleen hiërarchisch, maar gaat ook over persoonlijk leiderschap. Leiderschap gaat essentieel over je vermogen invloed uit te oefenen. En de eerste over wie je dat doet, ben je zelf.” Reijmerink heeft zelf een zoon van achttien en een van zestien jaar. “Die jongens dagen me voortdurend uit in mijn leiderschap, maar ook mijn vrouw Ellen doet dat.”

“Onze jongens leren van mijn vrouw andere dingen dan dat ze van mij leren. Het is mijn taak om ze te leren hoe ze man kunnen zijn in deze wereld: hoe ze met emoties en vriendschappen omgaan, hoe ze met vrouwen omgaan. En stel, ik had twee dochters gehad, dan hadden ze van mij als man ook een aantal dingen moeten leren. Dus wat is nou mijn rol in het gezin als man, in dat mannelijk leiderschap? Spiegelen, aanmoedigen en uitdagen.”

Mannelijkheid in de Kerk

Hoewel de synode over synodaliteit er verandering in probeert te brengen, zijn in de Kerk de meeste leiders mannen. Reijmerink is zelf protestants, maar spreekt met zijn katholieke coauteur Jakob van Wielink regelmatig over mannelijkheid in de katholieke Kerk, geeft hij aan.

Veel lessen uit het boek worden nu al in de praktijk gebracht in de Kerk, ziet hij, zoals je inleven in anderen, empathie tonen, emoties toelaten en je hart laten spreken. “Maar op het gebied van oprechte dialoog over schaamte, intimiteit en seksualiteit hebben kerken nog wel een behoorlijke slag te slaan.”

‘Reis naar binnen’

Reijmerink en zijn medeschrijvers hopen dat hun boek mannen aanzet om “de reis naar binnen te maken” en dat het in bredere zin bijdraagt aan het maatschappelijke gesprek over leiderschap, identiteit en gender.

Het boek is dan ook niet alleen voor mannen geschreven: “Het kan ook door vrouwen gelezen worden, om de mannen in hun omgeving op een andere manier te begrijpen. We hopen dan ook op veel vrouwelijke lezers.”

Dit artikel kwam tot stand met steun van het Instituut voor Huwelijk, Gezin en Opvoeding (IHGO).