Met de dood van Benedictus heeft paus Franciscus “een vader” verloren en wetten die homoseksualiteit strafbaar stellen zijn “onrechtvaardig”. In een uitgebreid interview met een Amerikaanse persbureau stond paus Franciscus stil bij deze en meer onderwerpen.

Op 24 januari was een Amerikaanse journaliste van het persbureau Associated Press te gast bij paus Franciscus. Vaticaancorrespondent Nicole Winfield legde een lange vragenlijst aan de paus voor: onder meer de van misbruik beschuldigde jezuïet Marko Rupnik, de critici van de paus en de Synodale Weg in Duitsland kwamen ter sprake.

Paus Franciscus verklaarde dat hij wil dat de Kerk meer doet tegen wetten die homoseksualiteit strafbaar stellen, wat hij “onrechtvaardig” noemde. De paus schatte dat in ruim vijftig landen LHBT-ers vervolgd kunnen worden vanwege hun geaardheid; in een stuk of tien landen staat daarop zelfs de doodstraf. Bisschoppen die dergelijke wetten ondersteunen moeten volgens de paus “een bekeringsproces ondergaan” en “dezelfde tederheid tonen die God voor ieder van ons heeft”.

Opmerkelijke uitspraak

Dergelijke houdingen bij bepaalde bisschoppen weet paus Franciscus vooral aan culturele achtergronden. “Iedere man en vrouw heeft in het leven een plek nodig om zijn of haar hoop neer te leggen, een plek waar ze de waardigheid van God kunnen zien”, zei hij. “Je aangetrokken voelen tot hetzelfde geslacht is geen misdaad: het is een menselijke gesteldheid.”

Gauw genoeg na de publicatie van het interview ging het verhaal rond dat paus Franciscus daarin heeft gezegd dat homoseksualiteit zondig is, terwijl de katholieke leer homoseksualiteit op zichzelf niet als zondig beschouwd.

De opmerking werd zowel opgevat als een bedoelde uitspraak en als een verspreking, maar was geen van beide. Paus Franciscus deed de uitspraak als onderdeel van een ingebeelde dialoog, een verbaal handigheidje dat hij vaker in preken en interviews gebruikt om zijn punt duidelijk te maken. Daarin zette hij de stelling: “homoseksualiteit is een zonde” tegenover het antwoord: “we moeten eerst het verschil tussen zonde en misdaad bepalen”. Ook noemde hij het “een zonde om elkaar geen naastenliefde te betonen”.

Kritiek

Vervolgens blikte de paus vooruit op het tienjarige jubileum van zijn pontificaat op 13 maart. Hij herinnerde zich hoe hij als eerste Zuid-Amerikaanse paus in het begin met nieuwsgierigheid bekeken werd, maar dat men later “mijn gebreken zichtbaar werden, wat de mensen niet leuk vonden”.

Als hoofd van de Kerk is kritiek op zijn keuzes onvermijdelijk, erkende de paus. Hij gaf aan dat hij kritiek krijgen “niet leuk” vindt, “maar ik word liever wel bekritiseerd, omdat dat betekent dat er vrij gesproken kan worden”. Wel vindt hij het belangrijk dat kritiek “in het gezicht uitgesproken wordt, want daar groeien we allemaal van”. Anonieme kritiek, zoals laatst geleverd werd in een pamflet dat postuum aan kardinaal Pell werd toegeschreven, noemde de paus “achterbaks”.

Paus Franciscus legde uit dat hij met verschillende van zijn critici persoonlijke gesprekken gevoerd heeft. “We hebben geen ruzie gemaakt, maar allebei onze meningen uitgesproken. Als zoiets niet mogelijk is, ontstaat een afstandelijke dictatuur.”

Pauskritiek kwam ook ter sprake toen Marko Rupnik genoemd werd. De paus zei verrast te zijn door de misbruikbeschuldigingen die zijn medejezuïet ten laste zijn gelegd. Paus Franciscus hield vol dat hij geen rol heeft gespeeld in de behandeling van de zaak, maar alleen procedurematig betrokken is geweest. Hij legde daarbij uit dat hij ervoor heeft gekozen om de verjaringstermijn van de beschuldigingen aan te houden, omdat hij het schrappen van die termijn liever voorbehoudt aan zaken met minderjarige of kwetsbare volwassen slachtoffers.

‘Een vader verloren’

Aangezien dit het eerste uitgebreide pausinterview sinds het overlijden van emeritus-paus Benedictus XVI was, stond paus Franciscus tijdens het gesprek stil bij zijn voorganger. Paus Franciscus noemde Benedictus – die op 31 december op 95-jarige leeftijd overleden is – een “echte heer” en een “goede metgezel”.

“Ik ben een vader verloren”, verklaarde de paus in het interview. Benedictus, die na zijn aftreden in het binnen de Vaticaanse muren gelegen klooster Mater Ecclesiae ging wonen, gold als een belangrijke raadgever voor Franciscus: “Hij betekende zekerheid voor mij. Als ik met twijfels geconfronteerd werd, ging ik naar het klooster om hem mijn vragen voor te leggen.”

Synodale Weg

Gevraagd naar de Synodale Weg, het controversiële hervormingsproces dat momenteel in Benedictus’ heimat plaatsvindt, sprak paus Franciscus zijn zorgen uit over de “beschadigend ideologische” proporties die het proces begint aan te nemen. Dialoog an sich levert positieve dingen op, maar de paus is van mening dat “de Duitse ervaring niet behulpzaam is”.

De Synodale Weg, waarin onder meer het priesterschap voor vrouwen en het celibaat ter discussie staan, wordt volgens de paus te veel door een “elite” geleid, waarbij “het gehele volk van God” niet betrokken wordt. “Daar loert het gevaar dat er een heel ideologisch aspect insluipt. Waar ideologie met kerkelijke processen vermengd raakt, trekt de Heilige Geest zich terug.”

Alles ‘onder controle’

Tot slot vertelde de paus hoe het met zijn gezondheid gesteld is. De diverticulitis (ontstekingen in de darmen) waarvoor hij in juli 2021 geopereerd werd, is naar eigen zeggen teruggekeerd, maar wel “onder controle”. Ook blijkt de paus bij een valpartij een kleine breuk in zijn knie te hebben opgelopen, die zonder operatie genezen is.

Voor de 86 jaren die hij oud is, is alles “normaal”. Paus Franciscus blijft zelf nuchter onder zijn gezondheid: “Ik kan bij wijze van spreken morgen dood zijn, maar kom op, alles is onder controle. Ik ben gezond. Ik vraag de Heer altijd om me mijn gevoel voor humor te laten houden.”