Hoewel zijn naam op de gevel staat, was emeritus-pastor Han Akkermans nog nooit in het met zijn hulp opgebouwde vormingscentrum in het Oegandese vluchtelingenkamp Nakivale geweest. Vorige maand kwam het er eindelijk van: “Er waren veel emotionele momenten.”
Hij is wat gereserveerd qua karakter, maar zodra emeritus-pastor Han Akkermans (69) over Nakivale begint te spreken, gaan zijn ogen glinsteren. “Dit was de meest bijzondere reis van mijn leven”, zo vat hij kort na terugkeer zijn bezoek aan die plek samen.
Op 19 augustus vertrok hij samen met pastoor Jochem van Velthoven, zijn opvolger in de Catharinaparochie in Oosterhout, op een twaalf dagen durende reis naar Oeganda. Centraal op deze missiereis stond het vluchtelingenkamp Nakivale, waar Akkermans in de afgelopen jaren een warme band mee heeft opgebouwd.
Nakivale ligt in het zuiden van Oeganda en is het achtste grootste vluchtelingenkamp ter wereld, dat sinds 1958 bestaat. In het kamp wonen zo’n 170.000 vluchtelingen uit onder meer de Democratische Republiek Congo, Eritrea en Somalië.
Akkermans leerde het kamp in 2018 kennen, toen een Congolese familie in de basiliek van Oosterhout aanschoof voor de Mis. Na vijf jaar in Nakivale te hebben gewoond, was de familie in het kader van het Nederlandse asielprogramma uitgenodigd om naar Nederland te komen.
Ze spraken nog geen Nederlands, maar wel Frans; omdat Akkermans die taal ook machtig is, ontstond er al gauw contact, vertelt hij. “Een van de zonen van de familie had in 2015 een voetbalclub opgericht, de Nakivale Soccer Academy. Ze hadden behoefte aan shirts, ballen, netten en dergelijke. Ik schakelde familie, vrienden en parochianen in om te helpen.”
Al snel nadat een bedrag was overgemaakt, ontving de priester een video waarin bewoners van Nakivale zich voorstelden en lieten zien hoe het geld besteed was. “Dat was enorm motiverend, want we zagen binnen een paar weken het resultaat.”
Nakivale had zich daarmee in Akkermans’ hart genesteld en de betrokkenheid zou alleen maar verder groeien. De veelal jonge bewoners van het kamp vertelden de priester in filmpjes over hun wens om dingen te leren, omdat er in Nakivale nauwelijks onderwijsmogelijkheden zijn. Met hulp van onder meer de Bisschoppelijke Vastenactie en Caritas Oosterhout werd uiteindelijk een gebouw gerealiseerd.
In het Han Akkermans Center wordt naai- en taalonderwijs gegeven en is ook een computerlokaal te vinden. Daarnaast worden er cursussen gegeven; jonge vrouwen en meisjes krijgen er bijvoorbeeld voorlichting over hun rechten en over de gevaren van seksueel geweld.
Inmiddels zijn er ook plannen om inkomstenbronnen aan te boren: zo is er eerder dit jaar wasbaar maandverband gemaakt in het naaiatelier en wil men er ook zelf zeep gaan maken. Voor 2025 staat een broodfabriekje op het programma. “In de loop der jaren zijn er heel wat mensen bereikt met sport, educatie en vorming”, vertelt Akkermans.
De plaatselijke pastoor en de mensen van het centrum hadden Akkermans een paar jaar geleden al uitgenodigd voor een bezoek, maar de priester bleef de boot afhouden. “Ik had veel mensen via filmpjes leren kennen, maar nooit in het echt ontmoet”, zegt hij. “Toch zag ik er tegenop: ik vond het fysiek ook een inspanning en wilde niet dat de mensen zich zouden uitsloven voor me. Dat heeft me er heel lang van weerhouden om te gaan.”
Tot vorig jaar zijn collega Jochem van Velthoven hem zei dat hij Nakivale echt eens moest bezoeken en voorstelde om de reis samen te maken. “Ik zei: ‘Vooruit, dan gaan we.’ We hebben de tickets uit eigen zak betaald, want we wilden dat niet doen van wat parochianen hebben opgebracht.”
Tijdens de voorbereidingen maakten Akkermans en Van Velthoven een reisschema met Nakivale als hoofdbestanddeel. “We wilden daar mensen ontmoeten en spreken, onze nabijheid tonen.” Helaas blijken plannen in de praktijk vaak anders uit te pakken: “Het schema liep een beetje in de war omdat de pastoor ziek was geworden. We moesten nogal eens op twee plaatsen tegelijk zijn”, vertelt Akkermans.
Desondanks heeft hij talrijke mensen, ook de pastoor, kunnen ontmoeten. Dat was een bijzondere ervaring die hij ook ontroerend vond: “Toen ik aankwam, stonden de mensen al klaar. Ik kon ze meteen om de hals vliegen. Na vijf jaar had ik ze eindelijk ontmoet. Dat heeft me enorm geraakt, er waren veel emotionele momenten. Bij een kerk in aanbouw kwam een oude man in een sjofel jasje aan, die me bij beide armen vastpakte en zei: ‘Vader, dat God u moge zegenen’. Dan krijg ik een behoorlijke brok in mijn keel.”
“In Oeganda hebben we gemerkt dat met heel weinig middelen het geloof zelf veel meer aan bod komt.”
Tweet dit!
Als het aan het plaatselijke bisdom had gelegen, zouden er ook toeristische uitstapjes op de planning hebben gestaan, zoals een bezoek aan een nationaal park om gorilla’s te zien “Maar wij zeiden: ‘We zijn gekomen om mensen te ontmoeten, niet om naar dieren te kijken.’”
De twee Oosterhoutse priesters kregen ook alle mogelijkheid om kennis te maken met hun Oegandese collega’s en met de plaatselijke aartsbisschop van Mbarara. Ze waren ook getuige van de bouw van een nieuwe kerk, die uit leem werd opgetrokken.
“De kerkmuren waren tot ongeveer kniehoogte klaar, er stond een kruis in de aarde op de plek van het altaar”, vertelt hij. “Daar hebben we gebeden en gezongen. Dat raakte ons: in Nederland hebben we grote kerken met weinig mensen, daar zijn kleine kerken met veel mensen. Bovendien bouwen de mensen daar zelf hun kerk: we zagen hoe de ‘levende stenen’ van de Kerk zelf stenen maakten voor hun kerk.”
Volgens Akkermans werden hij en Van Velthoven op reis “aangesproken als priesters”. Ze vierden samen de druk bezochte zondagsmissen en hadden handen tekort om mensen te zegenen. Tijdens een Mis in een van de vele kapellen hebben ze zes kinderen gedoopt. “We werden echt uitgedaagd om priester te zijn. Paus Franciscus zegt: ga naar de periferie, want daar is de Blijde Boodschap te vinden. We waren erg onder de indruk van het geloof, de hoop en de waardigheid die de mensen uitstraalden.”
Het hoogtepunt van de reis was het bezoek aan het Han Akkermans Center in Nakivale. De naamgever heeft met eigen ogen kunnen zien wat het vormingscentrum voor de bewoners van Nakivale betekent. De bevolking is er jong en bestaat uit acht verschillende nationaliteiten. Velen zijn wees; sociale cohesie is er nauwelijks.
Het centrum biedt niet alleen vorming en activiteiten aan, maar is ook een thuis waar morele vorming mogelijk is. “Jongeren krijgen hier een doel in het leven: vluchtelingen in Oosterhout hebben me wel eens verteld dat dat het ergste van vluchteling zijn is, dat je geen doel hebt. Je wacht en weet niet waarop; zeker voor jonge mensen is dat funest.” Jeugdcriminaliteit, prostitutie en drugsgebruik liggen daardoor op de loer.
Het centrum helpt de vaak getraumatiseerde kampbewoners richting in hun leven te vinden. “We hebben daar prachtige resultaten van gezien: een van de jongeren, die als dertienjarige wees vanuit Congo naar Nakivale gevlucht is, heeft daar zijn thuis en zijn veiligheid gevonden en is nu kunstenaar. Inmiddels kan hij in de Oegandese hoofdstad Kampala leven van zijn kunst.”
“Hij wil een kunstschool beginnen in ons centrum, want hij zegt dat hij daar verantwoordelijkheid, veiligheid en samenwerken heeft geleerd”, vervolgt Akkermans. “Het is heel indrukwekkend om dat uit de mond van een twintigjarige te horen. Hij heeft een plek in het leven gevonden en is de gemeenschap niet vergeten; dat kunnen wij van Afrikanen leren.”
De reis heeft Akkermans ook persoonlijk de ogen geopend. Door zijn bezoek aan Oeganda heeft hij veel zorgen die bij het Nederlandse parochieleven horen leren relativeren. “De dingen waar we mee bezig zijn, zoals gebouwen en financiën, zijn voorwaarden, middelen, maar nooit het doel van de Kerk.”
“In Oeganda hebben we gemerkt dat met heel weinig middelen het geloof zelf veel meer aan bod komt. De kerken daar zijn van leem met een zinkplaten dak, maar de gemeenschap binnen is vitaal, terwijl wij prachtige kerken hebben, maar soms met minder levende stenen. Zij wij ons nog bewust van wie we zijn, wat we uitstralen en wat onze opdracht is?”
Oosterhout en Nakivale liggen op ruim zesduizend kilometer van elkaar. Toch is de band de afgelopen jaren steeds hechter geworden. “De Kerk van Christus is eigenlijk al een familie, maar dat beseffen we nog niet”, vertelt Akkermans. “Die verbondenheid hebben Jochem en ik heel sterk ervaren: we kwamen daar in een gemeenschap van broeders en zusters.”
Gewoon erover vertellen is al genoeg om die verbondenheid over te dragen en levend te maken, is Akkermans’ ervaring. “Als je een authentieke ervaring deelt, merk je dat dat aankomt. Het leeft steeds meer in de parochie: ik spreek er regelmatig over, de mensen zijn benieuwd naar Nakivale. Het is een begrip in de parochie, er is wederzijdse verbinding.”
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
