Geloof biedt houvast, troost en een diepere betekenis aan het leven. Maar wat als je niet zeker weet of je je geloofsovertuigingen volledig kunt onderschrijven? En is er binnen een geloofsgemeenschap ruimte om die twijfel te delen? Deze vragen staan centraal in de film Pinksterprins van regisseur Karsten de Vreugd.

De film volgt Thomas, een 25-jarige veelbelovende jongeman binnen de pinksterkerk, die wordt gezien als de gedroomde opvolger van zijn geestelijk leider Daniel. Maar wanneer Daniels toekomstplannen anders blijken dan verwacht, raakt Thomas in een diepe geloofscrisis.

Gevangen tussen zijn opvoeding, zijn familie en de aantrekkingskracht van de buitenwereld worstelt hij met de vraag of hij binnen de kerk kan blijven.

De Vreugd baseerde het verhaal op zijn eigen ervaringen binnen de pinksterkerk en de innerlijke strijd die hij doormaakte in zijn zoektocht naar waarheid en identiteit. “Ik besefte dat er een universeel thema in mijn verhaal zit: iedereen herijkt in zijn vroege volwassenheid de overtuigingen en waarden waarmee hij is opgegroeid.”

Twijfel binnen geloof

Een belangrijk thema in de film is de plek van twijfel binnen het geloof. “In veel kerken ligt de nadruk op geloven zonder aarzeling. Maar ik denk dat een geloof met ruimte voor twijfel uiteindelijk eerlijker en rijker is.

Geloof wordt vaak geassocieerd met moed houden en positief blijven. Maar er is ook een andere kant: broosheid, rouw, verdriet, verlies van hoop. Dat hoort óók bij geloof, alleen zijn we er soms bang voor. Mijn film stelt die vraag: waarom mag twijfel geen plek hebben binnen een geloofsgemeenschap?”

Gevoel van herkenning

Voor veel mensen die een geloofsgemeenschap verlaten, is dat een ingrijpend proces. “Voor velen is dat geen gemakkelijke overgang; het voelt vaak als een breuk tussen een ‘voor’ en een ‘na’ in hun leven. Je kunt vrienden, sociale structuren en soms zelfs het contact met familie verliezen. Dat kan een eenzame en ingrijpende ervaring zijn.”

Met Pinksterprins wil De Vreugd deze worsteling laten zien. “Tijdens de première kreeg ik berichten van mensen die zeiden: ‘Je hebt woorden en beelden gegeven aan iets wat ik zelf heb meegemaakt.’ Dat raakt me, want juist dat gevoel van herkenning kan troost bieden.”

Uitgestippeld toekomstbeeld

Naast het persoonlijke aspect van geloofstwijfel en kerkverlating werpt de film ook een bredere blik op de dynamiek binnen geloofsgemeenschappen. “Binnen de kerk waarin ik opgroeide waren er organisaties en structuren waarin jonge mensen zich konden ontwikkelen. Ik maakte deel uit van een groep jongeren met potentieel – een soort leidersgeneratie binnen de Kerk.

Sommigen van ons waren al op jonge leeftijd heel goed in spreken en konden krachtige boodschappen overbrengen. Anderen, zoals ik, waren sterk in muziek en verhalen vertellen. Die talenten werden gezien en gestimuleerd. Er lag een soort onuitgesproken route klaar, een verwachting dat we ‘in dienst van God’ verder zouden bouwen aan de gemeenschap.”

Juist daarom kan het verlaten van een geloofsgemeenschap extra complex zijn. “Je laat niet alleen een gemeenschap achter, maar ook een toekomst die al een beetje voor je uitgestippeld leek. Dat is iets waar veel mensen die de Kerk verlaten tegenaan lopen: wie ben ik buiten deze wereld?”

Machtsmisbruik

Uiteindelijk verliet De Vreugd de kerk omdat hij geen ruimte ervoer om te twijfelen. “Ik kon gewoon niet omgaan met die absolute zekerheid, die totale overtuiging die overal aanwezig was. Ik ben nooit helemaal overtuigd van iets. Of beter gezegd: het enige waar ik zeker van ben, is dat ik onzeker ben. Maar zelfs dat is niet absoluut. Die nuance miste ik in de kerk. Uiteindelijk werd dat een te grote breuk.”

De film is geen aanklacht tegen religie, benadrukt De Vreugd. Wel stelt hij kritische vragen over bepaalde structuren binnen kerkgemeenschappen, zoals leiderschap zonder controle.

“Christelijk leiderschap gaat over existentiële vraagstukken, over het zielenheil van mensen. Dan moet je de lat extreem hoog leggen als het gaat om integriteit, nazorg en bescherming tegen misbruik van macht. Het verbaast me dat er binnen veel kerken nog steeds geen sterke structuren zijn om machtsmisbruik tegen te gaan.”

Relevant voor gelovigen

Hoe kunnen kerken voorkomen dat situaties zoals in de film ontstaan, zeker nu er een trend is van jongeren die zich weer aansluiten bij geloofsgemeenschappen? “Het belangrijkste is dat kerken niet volledig afhankelijk zijn van individuele leiders, maar systemen inrichten die leiderschap reguleren”, zegt De Vreugd.

“Veel problemen ontstaan als er te veel macht bij individuele leiders ligt zonder duidelijke verantwoording. Als je geloofsgemeenschappen echt veilig en duurzaam wilt maken, moet je die structuren goed neerzetten en blijven evalueren.”

Volgens De Vreugd is de film relevant voor zowel kerken als gelovigen. “Het kan helpen om empathie te ontwikkelen voor mensen die de Kerk verlaten of met twijfel worstelen. Daarnaast biedt het een spiegel: hoe ga je zelf om met twijfel? Voer je echte, kwetsbare gesprekken, of spreek je vooral in standaard geloofsformules?”

Pinksterprins is zaterdag 22 februari om 21.55 uur te zien bij de EO op NPO 3.