Op 30 november neemt theatermaker Rein van Schagen in Titus’ laatste reis zijn publiek bij het Nationaal Monument Kamp Amersfoort mee van Titus Brandsma’s gevangenschap in Scheveningen tot aan zijn dood in Dachau, een periode waarin de man die in 2022 heilig werd verklaard een stevige crisis doormaakte. 

Rond de zaligverklaring van Titus Brandsma in 1985 ziet Rein van Schagen een illustratie die hem aangrijpt en inspireert. “Ik zag een kleine man in een cel met een verlicht kruis en voor de rest was het duister om hem heen.”

Het beeld blijft hangen. Jaren later leest hij Ton Crijnens biografie van de Friese verzetsman. “Ik dacht, wat een bijzonder verhaal. Daar zit een voorstelling in. Tussen mijn andere werkzaamheden door ben ik gaan schrijven.” 

Beladen plek

Hij speelde Titus’ laatste reis de afgelopen jaren al meerdere keren, op het podium vergezeld door zijn dochter Lisa en een violiste (op 30 november is dat de Bulgaarse Rossi Ovtcharova).

“Lisa speelt de rollen van alle mensen die Brandsma tegenkomt op de reis naar het einde. En Lisa en Rossi zingen ook samen. De voorstelling is een afwisseling van muziek en spel.”

Dat ze de show nu bij het Nationaal Monument Kamp Amersfoort mogen spelen vindt Van Schagen heel bijzonder. “Het is natuurlijk een enorm beladen plek. Hij heeft daar daadwerkelijk gezeten. Dat maakt het heel speciaal om daar deze rol te vertolken.”

Wat Van Schagen het meest raakte in de persoon Brandsma is hoe hij zich staande hield en vast bleef houden aan zijn principes en zijn geloof, zelfs toen het hem zijn leven kon kosten. Maar Brandsma wankelde ook, zo legt de theatermaker uit.

De mysticus begrijpen

“Brandsma is een mens die een enorme crisis doormaakt en toch weer de kracht vindt om door te gaan. Dat vind ik mooi. Hij is niet alleen een verzetsheld, maar ook een mens met angsten.” 

Hij geeft zelfs bijna op. “Hij weet niet meer wat hij moet doen en vraagt in een brief om zijn vrijlating. Stop mij maar in een klooster, je hebt van mij geen last meer. Maar door zijn lot te aanvaarden vindt hij het geloof weer terug, en is hij, net als in Kamp Amersfoort, in staat mensen troost te bieden, te bemoedigen en zelfs zijn bewakers te vergeven.” 

Het geloof van Brandsma speelt een centrale rol in de voorstelling. “God is het wezen van zijn bestaan. Dat geeft hem de kracht op te staan tegen de bezetter.”

Met de rol van Brandsma als mysticus worstelde de niet-katholieke Van Schagen. “Hij mediteerde elke dag over het lijden van Christus. In de voorstelling komt het verder niet voor, maar ik wilde het wel begrijpen. Ik wilde begrijpen wat het betekent als je elke dag zo met het geloof bezig bent.” Daarvoor verbleef hij een paar dagen bij de trappisten in de Abdij Lilbosch in Echt. “Dat heeft me wel geholpen.”

Troost en hoop

Zelf is hij door het maken van de voorstelling niet anders naar het geloof gaan kijken. “Maar een van de bezoekers kwam na afloop van de voorstelling naar me toe. Hij was gelovig, maar was het geloof kwijtgeraakt. Door de voorstelling was hij echter weer na gaan denken. Hij was weer gaan zien dat het geloof troost kan bieden. Dat was heel bijzonder, een mooi compliment.”

Naast troost is ook hoop een kernwoord in de voorstelling. “Ondanks de meest verschrikkelijke omstandigheden kun je weer hoop krijgen. Medemenselijk zijn. Troost bieden aan anderen. Vergeven. Ik kan me voorstellen dat dat mensen aan het denken zet. Ook over de vraag hoe sterk ze zelf zouden zijn als het erop aankomt.”

De voorstelling Titus laatste’ reis is op 30 november te zien in het Nationaal Monument Kamp Amersfoort. Tickets en meer informatie zijn hier te vinden: https://www.kampamersfoort.nl/30-november-titus-laatste-reis.