Paus Pius IX deed veel meer dan in zijn Syllabus Errorum (1864) de dwalingen in deze wereld te veroordelen. Hij herstelde de relatie met Oostenrijk en Rusland en maakte in Nederland de katholieke herleving mogelijk door het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853.
In 1854 kondigde Pius het dogma van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria af, tot ergernis van de protestanten. De katholieke wereld verlangt ernaar, zei de paus, dat wij iets zeggen over “onze eigen tedere liefde voor de heilige Maagd”.
Maria, zegt het dogma, is niet aangetast door de zonde en het kwaad. Daarom kan zij God opnemen, zijn woord beamen. Zij is voorbeeld voor de Kerk. Zo moeten wij leven. Het pauselijk schrijven, nog steeds zeer leesbaar, is één lyrische verheerlijking van Maria, van het heilige dat niet door de zonde van de wereld is bevlekt.
Met dit dogma liet de Kerk zien dat zij meer deed dan alleen veroordelen. Pius IX veroordeelde weliswaar het communisme, maar in zijn Kerk voerde na het revolutiejaar 1848 Wilhelm von Ketteler, later bisschop van Mainz, een felle, positieve strijd voor de arbeidersbevolking.
Hij wees het liberalisme af dat arbeiders in grote ellende had gestort, maar ook het marxisme dat klassenstrijd en gewelddadige revolutie voorstond. Von Ketteler had grote invloed op het katholieke sociale denken, lang voor 1891, toen paus Leo XIII zijn encycliek over de sociale kwestie uitbracht: Rerum Novarum.
Pius IX brengen wij nog steeds in verband met het Eerste Vaticaans Concilie (1869-1870). Hier werd gekozen voor een wat minder defensieve benadering van het geloof. In een eeuw die de rede en de wetenschap bijna vergoddelijkte, zegt het Concilie dat geloof en rede elkaar moeten aanvullen. Zij hebben elkaar nodig. Johannes Paulus II en Benedictus XVI zullen daar hun leven lang over spreken.
Het Concilie wees het fideïsme af, een oude stroming in de Kerk die juist de nadruk legde op het geloof alléén en op blinde gehoorzaamheid aan het kerkelijk leergezag. Daarna ging het debat over het primaatschap van de paus, met op de achtergrond de Frans-Pruisische oorlog en een Kerkelijke Staat die zijn macht elk moment kon verliezen. Uiteindelijk zou dat een zegen voor de Kerk blijken te zijn!
Met een zeer grote meerderheid stelden de concilievaders het dogma van de pauselijke onfeilbaarheid vast, dat dogma dat nog steeds, onnodig, op de zenuwen van vrijzinnige geesten werkt. Hans Küng, die in zijn latere leven de neiging ontwikkelde om aan zijn eigen gedachten een zekere onfeilbaarheid toe te dichten, moest er niets van hebben.
Het misverstand over dit dogma is taai. De onfeilbaarheid is niet verbonden met de persoon van de paus! Alleen als hij spreekt als leider van de hele Kerk, en alleen over een zaak die de kerkelijke leer betreft, pas dan, als die leer door de hele Kerk gedragen wordt, pas dan is de paus onfeilbaar.
Zo’n onfeilbare uitspraak is na 1870 één keer gedaan, bij het dogma van de Tenhemelopneming van Maria in 1950. De Kerk had hier vele eeuwen over nagedacht. Alles van Maria, ook haar lichaam, haar hele persoon, is bij God opgenomen, zoals eens ook wij, zoals onze gestorven geliefden. Eens zal Jezus, zegt het dogma, de wereld, dus ook ons, omhóóg trekken. Hij en Maria gingen ons voor.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
