Midden zestiende eeuw was een groot deel van Duitsland en Zwitserland voor de katholieke Kerk verloren. Met de Vrede van Augsburg in 1555 bepaalden de protestantse vorsten welke religie je aanhing – “wiens regio, diens religie”. De katholieke Karel V moest zijn nederlaag erkennen en deed afstand van de troon. Zijn opvolger Filips II zou in de Nederlanden het afvallige protestantisme blijven bestrijden.
Wat moest de Kerk nu? In 1545, kort voor het overlijden van Luther, opende paus Paulus III het Concilie van Trente, dat met 25 zittingen met grote tussenpozen tot 1563 bijeenkwam, met maar heel weinig bisschoppen, in een Tiroolse stad.
Dat laatste was een gebaar naar Karel V, die toen nog hoopte op een verzoening met de protestanten. Paulus III (1534-1549) was net als zijn opvolger Julius III (1550-1555) een typische renaissancepaus, meer verliefd op kunst, pracht en praal dan op het Evangelie, een man die zijn kleinzonen(!) tot kardinaal benoemde.
Maar dat de Kerk hervormd moest worden, dat wist hij ook. Bij de zittingen van het Concilie zouden, om en om, de hervormingen en de katholieke leer behandeld worden. Tijdens de eerste zittingsperiode werd Trente nog bedreigd door een protestants leger, wat natuurlijk niet bevorderlijk is voor een meer verzoenende houding naar de Reformatie.
De eigen katholieke identiteit versterken, daar kwam de aandacht van het Concilie meer en meer op te liggen. In een diepzinnig decreet over Luthers rechtvaardigingsleer corrigeerde de Kerk Luthers eenzijdige gedachten over de verlossing van de mens alléén door de genade en niet door onze menselijke prestaties en verdiensten. Dwalingen zijn bijna altijd eenzijdigheden!
Trente wees ook de eenzijdigheid van het pelagianisme uit de vijfde eeuw af, met zijn bijna ziekelijke nadruk op de prestatie en de wil van de mens om volmaakt te worden. Paus Franciscus haalt nog steeds uit naar deze ketterij, die geen oog heeft voor de verlossende liefde van God.
Trente wees direct een andere eenzijdigheid van Luther af: de waarheid over God wordt gevonden in de Schrift én in de kerkelijke traditie, dus niet in de Schrift alleen (sola scriptura). Bij de uitleg van de Schrift heeft het kerkelijk leergezag het laatste, bindende woord.
Tegen de wildgroei van Bijbelvertalingen stelde Trente vast dat je de Vulgaat van kerkvader Hiëronymus uit de vierde eeuw als de juiste vertaling moest zien. De kerkvader, met zijn grote kennis van het Grieks en het Hebreeuws, had hier vijftien jaar aan gewerkt. Trente bevestigde de leer van de zeven sacramenten, vooral de werkelijke aanwezigheid van Christus in de Eucharistie.
Maar Trente hervormde ook de kerkelijke organisatie. Bisschoppen kregen een sterkere positie dan voorheen. Zij moesten wel in hun eigen bisdom wonen en zo toezicht op de Kerk houden, met behulp van regelmatige synodes. Zij moesten weer zichtbaar worden voor hun gelovigen en hun priesters in eigen seminaries beter opleiden. Zo klom de Kerk voorzichtig uit het dal omhoog.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
