Trente was niet in staat geweest de eenheid met de protestantse hervormers te herstellen. Het stelde wel de katholieke leer vast tegen de nieuwe dwalingen. Trente trok hier een lijn in het zand, maar zuiverde ook de Kerk van allerlei misstanden die haar heiligheid en geloofwaardigheid hadden aangetast.
Na Trente zou paus Pius V (1566-1572) de conciliebesluiten gaan uitwerken. De Contrareformatie was begonnen, en dat bracht controle, uniformiteit en het bewaken van de orthodoxie met zich mee, in een onrustig Europa waar godsdienstoorlogen verder woedden.
De katholieke herleving verbeterde niet alleen de opleiding van de clerus, maar introduceerde ook een universele Romeinse catechismus (1566), een Romeins brevier voor de priesters, en een Romeins missaal (1570) om de eenheid in de liturgie te waarborgen, bewaakt door de Congregatie voor de Riten. De katholieke identiteit zou voor het oog van de wereld trots worden hersteld.
Natuurlijk ging dit gepaard met argwaan naar alles wat die identiteit bedreigen kon. Een nieuwe Congregatie zou waken over de orthodoxie van katholieke geschriften. En een instituut als de Curie zou steeds meer macht naar zich toetrekken. Maar de Kerk is veel meer dan haar Curie.
Zij ging, om met paus Franciscus te spreken, “naar buiten”, door nieuwe kloosterstichtingen, met veel praktische zorg voor zieken, armen en wezen. De Kerk ging naar buiten in de missie onder ‘de heidenen’ in Zuid- en Midden-Amerika, waar de Spaanse dominicaan Bartolomé de las Casas, bisschop van Chiapas in Mexico, fel streed voor de rechten van de inheemse, indiaanse bevolking.
Zijn dominicaanse ordegenoot Juan Ginés de Sepúlveda noemde indianen nog “varkens”, die je gerust tot slavernij kon brengen. Zo effende deze verdwaasde theoloog het pad voor de slavenhandelaars en de Spaanse conquistadores. Maar deze vonden paus Paulus III en Las Casas tegenover zich!
In de eeuw van Trente zou de nieuwe orde van de jezuïeten aan hun “grote missie-uur” beginnen, in India, Amerika, China en Japan Het geloof is uit zijn aard missionerend, het wil naar buiten gaan. De jezuïeten vertrokken bij hun missie altijd vanuit de eigen cultuur, tradities en gebruiken van de volken die zij tegenkwamen: dat heet inculturatie.
De jezuïetenorde, in 1540 door Paulus III erkend, zou de Contrareformatie in Europa haar gezicht geven, niet alleen door de imposante, barokke jezuïetenkerken, maar vooral in het onderwijs, en in de verdediging van de katholieke leer, de apologetiek. De orde richtte een snelgroeiend netwerk aan scholen op, van een hoog intellectueel en humanistisch niveau… en meestal nog gratis ook.
Zelfs protestanten maakten er gebruik van. Dat kon geen kwaad. De eigenwijze en zelfbewuste orde stelde haar studiehuizen zelfs open voor de bisschoppelijke geestelijkheid. Niet elke bisschop en universiteit in dat gebied stelde dat op prijs. Toch leefde de Kerk gewoon door, midden tussen weer nieuwe problemen en uitdagingen.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
