Zelden was er in de Kerk door zoveel mensen en zo langdurig over haar toekomst nagedacht. In vier sessies tussen 1962 en 1965 zouden meer dan tweeduizend concilievaders en orde-oversten, met hun theologische adviseurs, in dialoog, maar ook na soms heftige debatten, na pauselijke tussenkomsten, het met grote meerderheid eens worden over de talrijke kwesties die in de conciliedocumenten aan de orde kwamen.
Deze documenten – decreten, constituties en verklaringen genoemd – werden met instemming gelezen door de vertegenwoordigers van andere kerken en religies, meestal als waarnemer bij de conciliezittingen aanwezig.
Het Concilie ging over veel meer dan over de herbronning van het geloof, over de bezinning op het wezen van de Kerk, over een denken dat naar binnen was gericht. Wie zijn wij? Het Concilie richtte zijn blik ook naar buiten. Wie zijn zij?
Het keek naar een wereld die van Kerk en godsdienst vervreemd was geraakt, en het dacht na over de relatie van de Kerk met andere godsdiensten, over een soms pijnlijk verleden. In de grote concilieteksten is dit denken vastgelegd, als een oproep, een oriëntatie voor de Kerk, die zich steeds moet vernieuwen maar ook zichzelf moet blijven.
De encyclieken van de pausen na het Concilie zijn in de concilieteksten geworteld. Wie katholiek is en dat wil blijven, zegt Joseph Ratzinger – tijdens het Concilie een invloedrijke theoloog – in 1975, kan niet om de rijkdom en de actualiteit van de concilieteksten heen. Hij zal dat zijn hele leven, ook als paus, blijven herhalen.
In 1975 al verdedigt Ratzinger Vaticanum II tegen de twee ‘vleugels’ van de Kerk, tegen de progressieven die het Concilie al vroeg als achterhaald afdeden, en tegen de conservatieven die in het Concilie een breuk zagen met het Concilie van Trente en Vaticanum I. In de ogen van de laatsten zou “het verval van de katholieke Kerk” met Vaticanum II begonnen zijn.
Dan wijst Ratzinger op iets fundamenteels. Je kunt nooit de autoriteit onderuithalen van concilies die in het verleden door paus en bisschoppen gedragen zijn, door deze concilies tegenover elkaar te zetten, omdat jou dat goed uitkomt. Voor de katholieken is er “de gezamenlijke bindende traditie van de katholieke Kerk”, in een “ondeelbare eenheid”. Je speelt geen concilies tegen elkaar uit!
Ratzinger wijst op de grote culturele revolutie van het Westen, na 1968, op de doorgeschoten vrijheidsdrang, het individualisme, het materialisme, de zucht naar genot en vermaak. Daar heeft de Kerk vandaag mee te maken, zegt hij.
Wie de Kerk in deze tijd wil verdedigen, moet dus het Concilie verdedigen dat antwoorden geeft op de grote problemen en veranderingen in onze tijd. Dat is de basis: Kerk én Concilie. Verlaat die basis niet, de grote traditie van de Kerk, zoals progressieven doen als zij “in een vlucht naar voren” de conciliedocumenten met hun “voorbehoud” willen inperken, of met hun “eigenmachtigheid” willen misvormen.
Het Concilie is onze basis, zegt hij, en niet “een terugkeer in het verleden”, zoals conservatieven willen met hun “anachronistische heimwee” naar een tijd die niet meer bestaat. Wij moeten “het vandaag van de Kerk” trouw blijven, met de teksten van Vaticanum II, niet “het gisteren of het morgen”, zegt de latere paus Benedictus.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
