De aanval van Ben Hoffschulte op de celebrant ad orientem, de tridentijnse liturgie en kardinaal Sarah is volledig misplaatst. En zijn oecumenisch visioen in de Aya Sofia wordt alleen bewaarheid als christenen de moed vinden om de islam te bekeren.
Waarom Ben Hoffschulte in KN 32 zo tekeer gaat tegen kardinaal Sarah is mij niet duidelijk. Eerstens neem ik hem zijn parodie van de liturgie van voor Vaticaan II, die volgens het Concilie van Trente, kwalijk. Deze is minstens even eerbiedwaardig voor als na Vaticaan II.
De liturgie van de Byzantijnse Kerk gaat terug naar Johannes Chrysostomus (+407). De Antiocheense, Chaldeeuwse, Armeense en Alexandrijnse liturgieën zijn allen nog veel ouder en getuigen toch van de eenheid van de Eucharistie en van het priesterschap. Al deze liturgieën wordten ad orientem gecelebreerd. En de Eucharistie aan een zijaltaar tijdens een hoogmis met drie heren, heeft hij dat uit de boekjes van het Rijke Roomse Leven?
Waar de schrijver over spreekt, is “de Jezus die zijn gehoor heeft toegesproken”. En inderdaad, in al deze heilige liturgieën staat de priester tijdens de woorddienst ‘naar het volk’, zo wordt de verkondiging van Jezus’ tekst en boodschap in persona Christi uitgedragen. Daartoe heeft de priester de heilige wijding ontvangen, en alleen de eveneens daartoe gewijde diaken kan hem daarin vervangen. Dus niet de veelvuldige liturgische misbruiken en andere varianten die ik wel (om de haverklap) meemaak.
Alleen de priester ontving de heilige wijding om het kruisoffer van Christus te hernieuwen door het reëel ‘in Zijn Lichaam en Bloed’ tegenwoordig te stellen en aan de Hemelse Vader aan te bieden als Lam Gods dat de zonden van de wereld wegneemt. Dat de symboliek waar kardinaal Sarah naar verwijst dan wel op zijn plaats is, hangt ook samen met de architectuur waarmee onze kerken eeuwenlang gebouwd zijn en waarbij alle altaren (offertafels) rijk versierd ad orientem staan.
Deze kerken dienen de traditie te bewaren, misschien actueel niet meer noodzakelijk het Latijn. Tot 1960 was Latijn in de rooms-katholieke Kerk de lingua franca en in feite is dit niet vervangen. Deze is nog steeds de officiële liturgische taal.
Ook Vaticanum II is ongemeen duidelijk in Sacrosanctum Concilium: “Overeenkomstig de eeuwenoude traditie van de Latijnse ritus moeten de geestelijken bij het heilig officie de Latijnse taal blijven gebruiken; aan de ordinarius wordt echter de macht gegeven om in afzonderlijke gevallen het gebruik van een volgens de richtlijn van art. 36 vervaardigde vertaling in de landstaal toe te staan aan die geestelijken voor wie het gebruik van de Latijnse taal een ernstig beletsel is om het officie behoorlijk te verrichten… mits de tekst van de vertaling is goedgekeurd.”
In deze context is Hoffschultes term “sacerdotale ipsatie” niet alleen spottend maar ronduit ontoelaatbaar. Waarom de traditie plots ‘curieuze gebruiken’ zijn, getuigt van gebrek aan kennis ofwel slechte smaak bij gebrek aan enige ervaring met het wezenlijk sacrale. Daarom dat iedereen zomaar wat kan ‘mixen’. Inderdaad in de context van het van alle sacrale ontdaan zijn in vele van de huidige kerkdiensten allerhande, is niets nog van een ‘redelijk belang’ zoals schrijver stelt.
Het gaat dus niet om het stuurloos zijn van de Kerk, het gaat ook niet om “zijn zin krijgen van een kardinaal”, maar om gefundeerde kritiek zoals eveneens van de H. Johannes Paulus II en Benedictus XVI over de schreeuwende misbruiken in de liturgie die onze Kerk stuurloos maken.
De oecumenische vooruitgang die schrijver wenst, heeft niets te maken met de eenheid waarnaar de Christus streeft en waarvoor Hij gebeden en geleden heeft. Het amalgaam van ieder zijn waarheid, ieder zijn geweten en ieder zijn privé-liturgie is de oecumene waarvan we best gespaard blijven.
En het herstel van de Hagia Sophia in Istanbul als kerk, waar de liturgie van de H. Johannes Chrysotomus dan kan weerklinken en de grote verzoening tussen Oost en West kan plaatsvinden in waarheid en eenheid, zal er alleen maar komen als we de gelovigen van de islam kunnen bekeren. Zovelen ervan hunkeren naar de waarheid van het Evangelie, maar worden gemarteld en ter dood gebracht als ze de waarheid van het Evangelie belijden.
Straks kunnen ook zij de waarheid niet meer kennen dankzij de breuk in de liturgie, het stopzetten van de prediking van het Evangelie in waarheid en dankzij het eigen geweten in plaats van het beleven van Gods geboden, waartoe een rechtschapen geweten oproept als Gods wet.
Zijn onze kerken niet leeg en worden ze niet dankzij klerikale bureaucraten, bij gebrek aan priesters die zich ten volle inzetten, niet in grote getallen gesloten en gesloopt? Er zal dan niet meer met het gezicht naar het volk of ad orientem worden gebeden, onze christelijke wortels zullen dan uitgerukt zijn. Dan is het definitief te laat.
Luc Kiebooms is lezer te Genk.
