Een Evangelie dat óf vreugdevol, óf veeleisend is, is maar een half Evangelie. Pinksteren is een mooie gelegenheid om die beide tonen in harmonie te laten klinken – Kerk en samenleving zullen er beter van worden.
De boodschap van het Evangelie is een blijde boodschap. Ze is gericht op de ware bevrijding van de mens. Maar tegelijk is ze in haar radicaliteit een veeleisende boodschap, omdat ze grenzen stelt aan hoe we deze bevrijding willen realiseren. Het komt erop aan beide noten te laten klinken: het bevrijdende dat ons tot de ware vreugde kan brengen, en het veeleisende dat ons de richting toont hoe we die vreugde in ons leven kunnen ervaren en beleven.
Van oudsher zien sommigen in deze tweeledigheid een bron van spanning. Daarom kiezen ze liever een van beiden om hun boodschap te laten klinken in de samenleving. Het is dan alsof we twee verschillende evangelische boodschappen horen. Zij die vooral de blijde noot willen laten klinken, heten dan progressief, terwijl zij die meer hechten aan het veeleisende van de boodschap, heel vlug conservatief heten.
Beiden denken een dienst te bewijzen aan de samenleving en als Kerk relevant te blijven. Maar misschien moeten beiden open staan om van elkaar te leren, om zo de volheid van de evangelische boodschap in alle eerlijkheid en openheid te brengen.
Inderdaad, de Kerk moet naar buiten treden; paus Franciscus hamert er met recht voortdurend op. Maar hoe gaat ze de wereld in en welke boodschap laat ze er klinken?
De opdracht om de wereld in te gaan klinkt al bij Jezus, die niet bleef hangen in Nazareth, maar rondtrok. Hij gaf zijn leerlingen opdracht de wereld in te gaan en daar de Blijde Boodschap te verkondigen dat het Koninkrijk van God komende was.
In de Handelingen van de Apostelen, waaruit we in de aanloop naar Pinksteren lazen, zien we hoe snel de boodschap in het hele Romeinse Rijk doordrong.
Tweeduizend jaar al wordt deze opdracht verdergezet, en regelmatig klinkt de vraag hoe de Kerk in een veranderende maatschappij aanwezig kan zijn en welke woorden zij moet laten klinken. Want tijden en situaties veranderen, ook Paulus paste zijn strategie al aan toen hij zich tot de heidenen ging richten.
Recenter klonk de vraag na de Franse Revolutie, toen de Kerk volledig geïsoleerd raakte. Die revolutie was gericht tegen structuren, macht en geld. De Kerk leerde eruit dat zij zich niet via machtige structuren maatschappelijk relevant kon maken. Het was een zuiverend moment en de Kerk vond haar relevantie terug via de weg van de dienstbaarheid, de caritas, de zorg voor de armen.
In vele landen speelt zij nog altijd een grote rol in deze zorg en toont de wereld zo het gelaat van de dienende Jezus. Tegelijk spreekt ze kritisch waar de menselijke waardigheid geschonden wordt. Want mensen bevrijden uit armoede is hen bevrijden van alles wat hen vernedert: lichamelijke nood, niet gerespecteerd worden als mens en geïsoleerd en gediscrimineerd raken in de maatschappij.
Vandaag zien we een andere revolutie, een meer ideologische. Steeds meer wordt afbreuk gedaan aan waarden die het wezen van de mens raken. Waarden worden vloeibaar, zoals filosoof Herman De Dijn zegt. Deze revolutie heeft zijn wortels in de zeventiende-eeuwse Verlichting, die de persoonlijke vrijheid als nooit eerder verheerlijkte.
Maar dit denken is doorgeslagen en uit zich nu in verregaande secularisatie en in relativisme. Vrijheid, autonomie en zelfbeschikking worden verabsoluteerd, terwijl de echte absolute waarde – die van het respect voor ieder leven van natuurlijk begin tot natuurlijk einde – verdwijnt.
De gevolgen zijn navenant. Wat is de waarde van een leven dat voor de maatschappij niet economisch nuttig is? Hoe ver gaat de autonomie van de mens om te beslissen over zijn eigen leven en dat van een ander?
Opnieuw is de vraag hoe de Kerk relevant kan zijn in de context van een revolutie. Is het door zich te laten meedrijven met de hoofdstroom, in de ijdele hoop sympathiek over te komen? Maar hoe zal men dan in de wereld aanwezig zijn? Onder het voorwendsel van dialoog met de samenleving en de slinkende achterban, meent men fundamentele discussies zelfs niet meer te kunnen benoemen, of slechts omfloerst.
Men denkt daarmee het geloof en de vele zorgende en lijdende mensen in de samenleving een dienst te bewijzen. Maar betekent echte dienstbaarheid aan de gemeenschap niet juist dat we de volle stem van de bevrijdende evangelische boodschap laten horen? Ook als we het risico lopen meewarig te worden aangekeken, of onze status en geprivilegieerde positie te verliezen?
Als gelovige gemeenschap bewijzen we een betere dienst aan een humane samenleving als we tot verder nadenken stimuleren en algemene ‘evidenties’ in vraag durven te stellen. De Kerk mag profetisch spreken. Wellicht moet zij dat in de woestijn doen, maar misschien toch ook als zout en gist in een wereld die smakeloos en kleurloos aan het worden is. Een wereld waarin mensen zich de architect van hun eigen bestaan wanen, en het eerste en laatste woord denken te hebben over het leven: hun eigen leven, en inmiddels ook dat van anderen.
Kan de Kerk zwijgen over een visie die lijnrecht staat tegenover het mensbeeld dat in het Evangelie klinkt en door Jezus Christus werd voorgeleefd? Hierover zwijgen zou ontrouw betekenen aan de opdracht die Hij ons gaf: verkondig in de wereld de volheid van het Koninkrijk van God. Hij zei niet: ‘uw koninkrijk’ of: ‘het koninkrijk dat goed klinkt in de huidige context’.
Dit weekeinde vieren we Pinksteren – het feest waarop de Heilige Geest Jezus’ leerlingen van bange, opgesloten mensen veranderde in vurige verkondigers van het volle Evangelie: een boodschap die bevrijdt én veeleisend is.
Laten we de gelegenheid aangrijpen om te bidden om de Heilige Geest: Veni Sancte Spiritus. Dat Hij kerkleiders en onszelf de moed mag schenken om die volheid van het Evangelie te verkondigen, te pas en te onpas, en zonder angst. Dan zal de Kerk voorwaarts gaan, en relevanter zijn dan ooit.
Broeder René Stockman f.c. is generaal overste van de Broeders van Liefde.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
