Paus Franciscus was voor velen binnen én buiten de Kerk een van de weinige morele leiders van de wereld. Hij maakte zich voortdurend sterk voor de rechten van stemlozen, zoals de armen, vluchtelingen en de aarde.
De naamkeuze in 2013 was opvallend. Hij was immers de eerste paus die koos voor de naam Franciscus en verwees daarmee naar Franciscus van Assisi. Gedurende zijn pontificaat heeft hij deze naam waargemaakt. Voortdurend kwam hij immers, in navolging van zijn middeleeuwse naamgenoot, op voor armen, vluchtelingen en het behoud van de schepping als Gods eigendom.
Zijn ervaringen in Zuid-Amerika zullen daarbij zeker een rol hebben gespeeld. Ik doel op de scherpe sociale tegenstellingen in de meeste landen daar.
Paus Franciscus was voor velen binnen én buiten de Kerk een van de weinige morele leiders van onze huidige wereld. Niet alleen als het gaat om de sociale ethiek, maar ook als hij opkwam voor het ongeboren leven en het oude aftakelende leven, de trouw binnen het huwelijk en de zorg voor de ouderen.
In de lijn van zijn voorgangers pleitte paus Franciscus voor een cultuur van het leven. Wij vinden dit terug in de indrukwekkende encycliek Laudato Si’ uit 2015. De titel van deze rondzendbrief is genomen uit het beroemde Zonnelied van de heilige Franciscus. In de ondertitel van de encycliek wordt de aarde ons gemeenschappelijk huis genoemd. Dat huis moeten wij goed beheren en behouden.
De heilige van Assisi noemt alle elementen van de schepping, zoals zon, maan, vuur en water, broeders en zusters. Niet alleen mensen delen in een broeder- en zusterschap, maar ook alle onderdelen van onze werkelijkheid. De paus heeft regelmatig gesproken over het gevaar van onverschilligheid. Leerlingen van Jezus zouden juist solidair moeten zijn, met de barmhartige Samaritaan als ons goede voorbeeld.
“Het lijden van miljoenen armen, maar ook de aantasting van de aarde wilde Franciscus beantwoorden met een revolutie van de tederheid”
Tweet dit!
Paus Franciscus maakte zich zorgen over het gebrek aan schoon drinkwater en goede sanitaire voorzieningen, de vervuiling, de klimaatcrisis en de teloorgang van de biodiversiteit.
De oorzaak van de huidige ecologische en sociale crisis was in zijn analyse een op de mens gecentreerd denken dat vaak heel technocratisch van aard is. Met name vanaf de Industriële Revolutie in de achttiende en negentiende eeuw is alles gericht op het vergroten van de welvaart van de mens, vaak ten koste van andere schepselen.
Het lijden van miljoenen armen en vluchtelingen, maar ook de aantasting van de aarde wilde hij beantwoorden met een revolutie van de tederheid. Christenen, andersgelovigen en alle mensen van goede wil riep hij telkens weer op een hart te hebben voor mensen in nood en het behoud van de schepping. Dat vraagt om een ecologische bekering, een ommekeer in denken en vooral ook in doen.
De paus richtte zich vanzelfsprekend allereerst tot de rooms-katholieken van de wereld. Maar ook andere christenen, andersgelovigen en alle mensen van goede wil heeft hij aangesproken. In een wereld met toenemend nationalisme bleef de paus onmiskenbaar katholiek en dus universeel denken.
Er is maar één mensenfamilie en alle mensen hebben als schepselen van God een unieke waardigheid. Met het aanspreken van alle mensen, gelovig en ongelovig, wilde de paus de spirituele en ethische krachten van de wereldgodsdiensten en levensbeschouwingen mobiliseren en bundelen.
Paus Franciscus sprak natuurlijk primair als geestelijk en moreel leider. Hij hield ons een spiegel voor om onze eigen levensstijl te toetsen en te corrigeren.
Hij gaf een moreel kompas voor ons allen, maar heel bijzonder voor bestuurders, ondernemers, wetenschapsmensen en technici om duurzame gerechtigheid centraal te stellen. De paus besefte dat de sociale vraagstukken complex en weerbarstig zijn. Problemen kunnen op verschillende manieren worden aangepakt.
De Kerk stelt eerder indringende vragen dan dat zij grossiert in stellige antwoorden. Maar voortdurend, vanuit zijn verbondenheid met Christus, sprak hij ons aan om meer duurzaam en rechtvaardig te gaan leven. De goederen van de aarde moeten beter worden verdeeld en tevens moet verspilling en vervuiling versneld worden tegengegaan. Wij mogen dankbaar zijn voor de actualisering van het katholiek sociaal denken dat paus Franciscus ons gegeven heeft.
Mgr. Gerard de Korte is bisschop van ’s-Hertogenbosch en referent Kerk en samenleving binnen de Nederlandse bisschoppenconferentie.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
