<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Opinie

De priester-politicus: een achterhaald idee

Richard Steenvoorde 8 maart 2019
image
Priester en politicus Herman Schaepman Foto: Wikimedia Commons

Dit jaar is het 175 jaar geleden dat de priester en politicus Herman Schaepman (1844-1903) werd geboren. Schaepman heeft in zijn tijd grote verdienste gehad, maar de persoon van een priester-politicus is een achterhaald idee.

In 1880 was Dr. Schaepman de eerste Nederlandse priester die gekozen werd als lid van de Tweede Kamer. Door zijn krachtig en vakkundig optreden zorgde hij ervoor dat er ook een confessioneel katholiek geluid te horen viel in het publieke debat. De oprichting van de Katholieke Staatspartij (RKSP) in 1928 werd mede mogelijk gemaakt door een voorstel voor een katholiek partijprogramma dat Schaepman, vlak voor zijn dood in 1903, schreef.

De laatste katholieke priester in het parlement was pater David van Ooijen o.p. Van Ooijen werd in 1971 parlementariër voor de PvdA in de Tweede Kamer en zwaaide in 1993 af als senator vanwege zijn verkiezing tot provinciaal overste van de Orde der Predikers (dominicanen). Bij zijn vertrek uit de Tweede Kamer in 1986 betreurde Van Ooijen het feit dat zijn priesterschap vaak de aandacht afleidde van zijn activiteiten als fractiespecialist op het gebied van het onderwijs.

Roeping van de leken

Van Ooijen was een uitzondering. Het wetboek van canoniek recht, canon 285c, stelt dat het voor priesters ‘verboden is openbare ambten te aanvaarden die deelname aan de uitoefening van burgerlijke macht met zich meebrengen’. Deze bepaling komt niet uit de lucht vallen. Ze valt het beste te begrijpen in de context van het Tweede Vaticaans Concilie, en dan in het bijzonder in het licht van de dogmatische constitutie over de Kerk, Lumen Gentium.

Artikel LG 31 stelt dat het de roeping van de leken is dat zij het rijk van God zoeken door juist de tijdelijke belangen te behartigen: ‘Dáár zijn zij door God geroepen, om door het vervullen van hun eigen opdracht, bezield met de geest van het evangelie, bij wijze van zuurdeeg als het ware van binnenuit bij te dragen aan de heiliging van de wereld’. Met andere woorden, het kerkelijk verbod voor priesters in de politiek heeft als doel om de unieke roeping van de leken in de wereld te beschermen.

Tijdelijk versus geestelijk?

Het verbod op actieve uitoefening van politieke macht betekent niet dat priesters zich helemaal niet met politiek mogen bezighouden. Priesters kunnen wel in adviesraden zitten, artikelen schrijven of lezingen houden op politieke bijeenkomsten. Zo sprak bisschop De Korte bijvoorbeeld onlangs op een partijcongres. Permanente diakens kunnen overigens, met expliciete toestemming van hun bisschop, wel in de politiek actief zijn. Zo was permanent diaken Hein Pieper tussen 2009 en 2010 lid van de Tweede Kamer voor het CDA.

De verdeling van de verantwoordelijkheden in Lumen Gentium is toch ook wat problematisch. In kerkelijke documenten wordt het tijdelijke, het wereldse, ook vaak in verband gebracht met de zondeval en het kwaad. Daartegenover staat dan het geestelijke, het eeuwige, waarbij ofwel naar de Kerk of naar God wordt verwezen. Door de zondige wereld aan de leken toe te bedelen, en de geestelijke wereld aan de priesters, dreigt het gevaar van klerikalisme.

Priesters voelen zich dan al snel ver verheven boven wereldse zorgen en de kerkelijke hiërarchie voelt zich dan verheven boven burgerlijke wetgeving. Op die manier wordt het wel heel makkelijk prijsschieten met morele vermaningen op de leken die, op hun beurt, te maken hebben met de weerbarstige praktijk van coalities sluiten en compromissen zoeken.

Ik denk dat christelijke politici best een steuntje in de rug kunnen gebruiken van priesters. Omgekeerd kunnen priesters in die dialoog ook wat leren over de praktijk van de opbouw van het koninkrijk van God. Zulke ervaringen en het verdiepende gesprek daarover tussen leken en priesters lijkt me voor de hele kerk een grote winst.

Mr. Dr. Richard Steenvoorde o.p. is studentenpastor in Rotterdam en buitenpromovendus aan de KU Leuven. www.dominicanen010.nl

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.