<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Opinie

De synodale uitdagingen zijn groot, maar bieden kansen voor de Kerk in Nederland

Ad van der Helm 22 januari 2025
image
Synodale sessie in het Amerikaanse bisdom Davenport in 2023. In de afgelopen twee jaar heeft wereldwijd een luisterfase plaatsgevonden, als opmaat naar de Vaticaanse bisschoppensynode. Foto: OSV News - Anne Marie Amacher, The Catholic Messenger

Nadat de synode over synodaliteit eind 2024 een slotdocument opleverde, is er werk aan de winkel. Ook in de Nederlandse Kerk: hier moeten we vertrouwd worden met het voor ons nu nog onbekende concept van diocesane synodes.

De ruim driehonderd bisschoppen, priesters en leken die deel uitmaakten van de synode over synodaliteit in oktober 2024 zijn weer naar huis gegaan met onder hun arm een uitdagend document. Er is veel besproken, binnen en buiten de synodeaula. Zoals bekend is een aantal hete hangijzers doorgeschoven naar tien studiecommissies waarvan in juni 2025 een eindrapportage wordt verwacht.

Zending Kerk

Zij betreffen onder andere de relatie tussen de vrouw en het gewijde ambt, de vormgeving van de priesteropleiding, de selectie en functie van de diocesane bisschop, de relatie tussen de Latijnse Kerk en de Oosterse (katholieke) Kerken en de digitale uitdaging voor de zending van de Kerk.

Deze onderwerpen vragen blijkbaar meer tijd (en regie?) voordat daar resultaat behaald kan worden. 2025 belooft dus opnieuw een spannend jaar te worden. Maar ook lokaal is er werk aan de winkel. Het slotdocument is op 24 november 2024 door paus Franciscus overgenomen als pauselijk leerstellig document.

Pauselijk filter

Het slotdocument bevat dus geen aanbevelingen meer aan de paus, maar heeft zelf de kracht van een pauselijk schrijven gekregen. Bij eerdere synodes werden synodale bevindingen enkele maanden later door een pauselijk filter gehaald, zodat zij volgens pauselijke richtlijnen toegepast konden worden. Nu heeft het synodale document zelf pauselijk gezag gekregen.

Dat feit op zich is al opmerkelijk en een trendbreuk ten opzichte van eerdere synodes. Internationaal wordt deze synode als een keerpunt beschouwd, onder meer door de Oostenrijkse theoloog Paul Zulehner in een recent interview met Katholisch.de. Ik denk inderdaad dat het nu de uitdaging is voor de katholieke Kerk om zich daadwerkelijk te ontwikkelen van een klerikale priesterkerk naar een ‘Kerk van Gods volk’.

“De synode verlangt een andere geest en praktijk van besluitvormingsprocessen”

Adviesraden

Dat betekent dat de verhoudingen in het bestuur van de Kerk vooral bepaald worden door het doopsel in plaats van door de wijding. Nu is voor de meeste bestuurlijke ambten vereist dat een kandidaat tot priester gewijd is en zijn alleen de klerikale en de voorwaardenscheppende adviesraden verplicht. Pastorale raad en diocesane synode waren een optie waartoe een bisschop kon besluiten indien hij deze opportuun achtte.

De synode verlangt een andere geest en praktijk van besluitvormingsprocessen. Advies is niet meer beperkt tot aanbevelingen aan het adres van de bisschop. Daarnaast dient er verantwoording te worden afgelegd voor het beleid en dient dit geëvalueerd te worden door de adviesorganen die daarmee een bredere en fundamentelere taak hebben gekregen.

Openheid

Deze adviesorganen hebben een bredere agenda. Synodaliteit vraagt een fundamenteel andere aanpak waar openheid, participatie en medeverantwoordelijkheid de toon zetten. We kennen het van de regel van Benedictus: hoe belangrijker een onderwerp is, des te meer mensen dit bespreken. De praktijk is meestal anders: hoe belangrijker, hoe vertrouwelijker.

Synodaliteit wil deze laatste praktijk omkeren. Een aantal bisdommen zal dus weer diocesane pastorale raden in het leven roepen die ook een minder verborgen plaats zullen verkrijgen. De organisatie van diocesane synodes zal nog wel enige tijd vergen, omdat de Nederlandse bisdommen dit in tegenstelling tot bisdommen elders niet gewend zijn.

Uitdagingen

De bisschoppen zullen het directorium Apostolorum Successores uit 2004 erbij moeten pakken naast het slotdocument van de synode. De Amerikaanse bisschoppen overwegen een “taskforce for synodal implementation”. Het lijkt me een zinnig initiatief om landelijk gezamenlijk deze weg op te gaan.

De uitdagingen zijn groot. Ten diepste meen ik dat de voorgestelde fundamentele wijzingen in de bestuurlijke aanpak van bisdommen en parochies een tegenwicht kunnen bieden tegen stagnatie en stilstand die dreigt wanneer een organisatie niet in staat is tot het aanpakken van de actuele problematiek: een krimpende Kerk in een samenleving met een groeiende behoefte aan zingeving.

https://www.kn.nl/opinie/

Serieus nemen

Door een nieuwe bestuurlijke aanpak kunnen meer gelovigen daadwerkelijk geïnteresseerd en betrokken worden bij het kerkelijke beleid. Het kan ook de kwaliteit ten goede komen wanneer men deskundigen weet te bereiken die het beleid mee willen dragen en vorm geven. Dan is het nodig dat hun inbreng serieus wordt genomen en onderdeel wordt van kerkelijke besluitvorming.

Ad van der Helm is priester van het bisdom Rotterdam en hoofddocent kerkelijk recht aan de KU Leuven.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.