In Europa en de VS woedt een bittere strijd tussen de flanken van de katholieke Kerk. Kunnen we in het synodale gesprek nog ruimte bieden aan het kerkelijke midden?
In het noordelijk deel van de Engelse universiteitsstad Oxford ligt een kleine straat met de naam North Parade. Anderhalve kilometer ten noorden daarvan ligt een straat met de naam South Parade. Deze omkering van noord en zuid is niet het resultaat van een professorale misrekening, maar van een burgeroorlog vier eeuwen geleden. Beide straten waren namelijk ooit loopgraven en de strijdende partijen konden het zelfs niet eens worden over wat noord en zuid was.
Ingeklemd tussen de loopgraven lag een kapotgeschoten niemandsland. Met enige regelmaat werden door de soldaten de kanonnen over en weer afgeschoten, zonder de vijand te raken. Beide kanten konden zich als helden presenteren aan hun achterban: kijk eens hoe dapper wij zijn! Wie echter het niemandsland probeerde te betreden kreeg van twee kanten de volle laag.
Kijkend naar de binnenkerkelijke discussies rondom de synode over synodaliteit, vallen mij de overeenkomsten op tussen die absurde situatie in Oxford tijdens de Engelse burgeroorlog en de strijd tussen twee uiterste posities in de Kerk. Aan de ene kant roepen bepaalde kerkleiders, gesteund door hun achterban, om de grootst mogelijke veranderingen, desnoods buiten het synodale proces om. Aan de andere kant sturen sommige kerkleiders, gesteund door hun achterban, aan op het stopzetten van het synodale proces.
Ik denk dat de tegenstelling die zo lijkt te ontstaan een schijntegenstelling is die ondertussen de rest van de Kerk in Europa en de Verenigde Staten wel dreigt te veranderen in een platgeschoten niemandsland. Wat beide strijdende partijen met elkaar verbindt, is dat ze op dezelfde manier omgaan met de vraag van hoe je theologische inzichten en de praktijk van alledag met elkaar verbindt.
“Aan de randen van de leegte vinden we de zelfverklaarde heilige restjes, druk in de weer met de strijd tegen elkaar. Ondertussen heeft een grote middengroep de Kerk verlaten”
Tweet dit!
Aan de ene kant staan zij die menen dat alles veranderd moet worden. Het is voor hen volstrekt duidelijk dat die veranderingen er hoe dan ook moeten komen. Vragen of tegenargumenten worden met veel bombarie verworpen. Aan de andere kant staan mensen die menen dat er geen enkele verandering in de Kerk mag komen. Het is voor hen volstrekt duidelijk dat al het belangrijke al gezegd is, en dat het alleen een kwestie is van de mensen nog een keer uitleggen dat het zo was, is, en altijd moet zijn. Iedere kritiek daarop wordt beslist van de hand gewezen.
Wat beiden groepen verbindt, is dat ze menen de hele waarheid al te kennen en dat ze daarover niet meer in gesprek willen. Vervolgens beschieten ze elkaar met hun retoriek over en weer, en claimen naar hun eigen achterban de overwinning.
Op die manier is op veel plaatsen het dagelijkse leven van de Kerk in een soort niemandsland veranderd. Aan de randen van de leegte vinden we zelfverklaarde heilige restjes, druk in de weer met de strijd tegen elkaar. Ondertussen heeft een grote middengroep de Kerk verlaten.
Murw gebeukt door de theologische of ideologische beschietingen zijn ze gekwetst, gewond en moedeloos geworden. Aan geen van beide zijde waren ze welkom, niemand belichaamde het Evangelie voor hen. Slechts een enkeling dwaalt nog door het niemandsland, wegduikend voor iedere nieuwe beschieting, verlangend naar vrede, of naar een deur om te ontsnappen…
De synode over synodaliteit is een kans om deze dynamiek te doorbreken. Net zoals tijdens de Eerste Wereldoorlog op Kerstavond soldaten uit de loopgraven kropen om in het niemandsland Kerstmis met elkaar te vieren, zo vraagt de synode aan katholieken van het noordelijk halfrond om dat lege, verwoeste niemandsland in het midden van de Kerk te betreden. Omdat precies in het midden van die verwoesting, dat binnenkerkelijk Golgotha, Christus te vinden is.
In de erkenning van elkaar en elkaars wonden, begint de verzoening: de verrijzenis van het lichaam van Christus in de harten van de gelovigen en in de wereld. Dan wordt de Kerk een veldhospitaal, een tent die ruim genoeg is voor iedereen die op zoek is naar vriendschap met Jezus. Maar het zal niet vanzelf gaan. Ook de kerstvrede van 1914 duurde slechts een dag, voordat de achterban de soldaten dwong om verder te vechten. Ik hoop en bid dat wij het dit keer beter zullen doen.
Richard Steenvoorde is dominicaan en docent aan de KU Leuven.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
