De Europese Unie wordt ten onrechte gereduceerd tot een economisch project, betoogt Mirjam Bikker van de ChristenUnie. Europa is méér dan dat: ze is een waardengemeenschap, gestoeld op christelijke waarden.  

Let op, dit artikel gaat over Europa. Veel mensen denken dan: ver van mijn bed. Wat maakt het uit wat daar gebeurt? Komende donderdag zijn er verkiezingen en u mag naar de stembus. Vandaag wil ik u heel graag laten weten dat het bijzonder veel uitmaakt! Of je gaat stemmen, wat je gaat stemmen, welk kompas Europa de komende jaren heeft.

Minste kennis 

Het zal vast niet voor de lezers van Katholiek Nieuwsblad gelden, maar uit recent onderzoek blijkt opnieuw dat van alle lidstaten Nederlanders de minste kennis hebben over de EU.

En áls het in Nederland al over de Europese Unie gaat, dan gaat het vaak over de interne markt (economie en landbouw), buitengrenzen (migratie) en buitenlandpolitiek (Europa als geopolitieke eenheid).

Kompas

Allemaal terecht. Maar niet het begin, niet het kompas. Europa is niet opgericht om welvaart, maar om gedeelde waarden, christelijke waarden. Je zou soms bijna vergeten dat de Europese Unie vooral ook een waardengemeenschap is. Gefundeerd op de gedachte dat alle mensen waardevol zijn als schepsel van God. Dat ze het verdienen om in vrijheid en vrede te leven, en zo tot bloei te komen.

Die gedachte geeft ons een besef van lotsverbondenheid, óók tussen Europese volken. En de inzet om in het belang van vrede, van vrijheid, over het eigen belang heen te kijken. In een tijd waar de vrijheid van ons continent op het spel staat – denk aan Oekraïne –, in een tijd waar progressief liberalen een meerderheidsdenken op proberen te leggen, is het goed om te wijzen naar het fundament. Kiezen voor echte vrijheid, voor de oorspronkelijke drijfveren.  

Op de brokstukken van militant nationalisme 

Soms lijkt het goede dat uit de Europese Unie is voortgekomen vanzelfsprekend. Dat is het niet. Want laten we kijken naar de realiteit van vandaag de dag en de geschiedenis van Europa. Als bewoners van een continent dat na twee wereldoorlogen bij de brokstukken zat van militant nationalisme, zagen de initiatiefnemers van de EU: het eigenbelang, het eigen gelijk en de wrok moet doorbroken worden.

De Europese Unie is gestoeld op het denken van overtuigde christenen zoals Robert Schuman, Konrad Adenauer en Alcide De Gasperi. Zij zagen vanuit hun geloof dat we alleen in vrede kunnen leven wanneer we elkaar zien als personen, die tot bloei komen in relaties. Schuman zei daarover: “De Europese gedachte betekent dat je je bewust bent van het feit dat je deel uitmaakt van een culturele familie, en dat je de wil hebt die familie te dienen in de geest van wederkerigheid.” Dát is het geheim van Europese samenwerking, en dat is de reden dat er al decennialang geen oorlogen van weleer woeden op ons continent.  

Koude marktlogica

De onderlinge solidariteit in Europa staat deze verkiezingen op het spel. Te vaak wordt Europa gereduceerd tot een louter economisch project. De koude, neoliberale marktlogica is te veel een doel op zichzelf geworden, waardoor de voordelen van een interne markt met name terecht komen bij een kleine groep burgers.

Volgens deze neoliberale logica ligt de toegevoegde waarde van Europa primair in de economische welvaart die zij oplevert. Maar de EU is méér dan dat: ze is een waardengemeenschap, gestoeld op christelijke waarden.  

Historische faux pas

Er klinken ook stemmen die betogen dat Europese samenwerking vooral ingeperkt moet worden. Een historische faux pas, een versimpeling van wat ons te doen staat. Want met die lessen van het verleden, met grensoverschrijdende problemen van migratie tot klimaat, ligt de oplossing niet in landen die voor zichzelf kiezen, die achter de dijken kruipen.

Het is tijd voor visie. Niet een politiek van eigen-volk-eerst, van een terugtrekkende beweging. Wél een politiek die vol overgave kiest voor de lotsverbondenheid om op te staan voor de vrijheid, vanuit het besef dat Europa hét continent is waar minderheden in vrijheid leven.

Heel wat huiswerk

Nu het antisemitisme overal in Europa oplaait, is daar trouwens heel wat huiswerk te doen. Vrijheid en veiligheid zijn geen vanzelfsprekendheid. Dat realiseren we ons eens te meer wanneer we zien dat de Russische agressor nietsontziend huishoudt in Oekraïne; wanneer we stilstaan bij klimaatverandering, de spanningen in het Midden-Oosten, China, energie- en grondstofafhankelijkheid en de digitale macht van Big Tech-bedrijven over het leven van mensen.

Al deze uitdagingen moeten we gezamenlijk het hoofd bieden. 

Terug naar de kern

We hebben de Europese Unie dus hard nodig; zij moet niet ingeperkt worden, zij moet ook niet uitgebreid worden naar een federale staat, maar juist verdiept. Op die eerste ontstaansgrond staan. Vanuit christelijke waarden terug naar de kern.

Dit betekent niet dat de ChristenUnie alles wat uit de Brusselse koker komt met enthousiasme begroeten, integendeel. De ChristenUnie is kritisch op ontwikkelingen omtrent de Europese identiteit en de digitale munt. We maken ons grote zorgen over inperking van de vrijheid om uiting te blijven geven aan ons geloof – denk aan de onderwijsvrijheid – op ons Europese continent.

Bemoeienis en regeldruk

De Europese Unie kan haar geloofwaardigheid alleen behouden wanneer ze de vrijheid van (geloofs-)gemeenschappen respecteert en beschermt. De Europese Unie moet niet grenzeloos zich bemoeien met zaken van nationaal belang. Van de zorg tot het onderwijs, of denk aan de omgang met het begin van het leven. We roepen ongebreidelde bemoeienis en regeldruk graag een halt toe. Opstaan voor vrijheid, vraagt visie voor Europa.

Nederland lijkt zich nog niet zo druk te maken over de Europese verkiezingen, maar Brussel beïnvloedt ons leven op dagelijkse basis, of we dat nu willen of niet. Het maakt dus uit wie er aan het stuur zitten in Brussel. Het maakt dus uit welke stemmen er klinken in het parlement.

Ga stemmen!

De mogelijkheid om je op democratische wijze uit te spreken over de koers van Europa is een groot goed. Als we om ons heen kijken dan kunnen we focussen op de kleine verschillen, op een enkel standpunt. Vandaag daag ik je uit, welk kompas vind je belangrijk in Europa? Ik vind het onmisbaar dat ook in Brussel nieuwe Europarlementariërs opstaan voor de vrijheid, vanuit geloof hun stem geven.

Donderdag 6 juni is dus op veel manieren een beslissende dag voor de toekomst van Europa, en van Nederland. En het mooie is, jij maakt die beslissing. Ga stemmen, geniet van die vrijheid! 

Mirjam Bikker is de fractievoorzitter van de ChristenUnie in de Tweede Kamer.