Een meerderheid van de Amerikaanse katholieken gelooft volgens een nieuw onderzoek niet dat brood en wijn tijdens de Mis daadwerkelijk lichaam en bloed van Christus worden. Wat zegt dat?

Toen paus Franciscus onlangs zei dat iedere keer dat we de Communie ontvangen, als onze eerste keer zou moeten zijn, moest ik aan een verhaal van een vriend denken.

Hij had zijn toen jongste zoon in de bank achtergelaten terwijl de rest van het gezin naar voren ging om de Communie te ontvangen. Toen hij terugkwam, was zijn zoon weg. Terwijl hij om zich heen keek om te zien waar hij heen was, zag hij zijn kleine jongen opeens door het gangpad vliegen, terwijl hij uitriep: “Ik heb er een! Ik heb er een!”

Tweeduizend jaar oude leer

Ik weet niet zeker hoeveel van ons die vurigheid kunnen evenaren, maar wat voelen wij als we de Communie ontvangen? Wat denken wij als de priester de consecratiewoorden uitspreekt?

Een man die lang redacteur van katholieke media was, een bekeerling, biechtte eens op dat zijn nekharen iedere keer overeind gingen staan als de priester deze woorden uitsprak, zo krachtig was zijn gevoel dat God werkelijk en waarachtig op unieke en tastbare wijze aanwezig kwam.

Dit is al tweeduizend jaar de leer van de Kerk. Maar wat geloven de meeste katholieken tegenwoordig over de daadwerkelijke aanwezigheid van Christus onder de gedaanten van brood en wijn?

Slechts symbolen

Een recente enquête van het Pew Research Center suggereert dat een meerderheid van de Amerikanen die zichzelf als katholiek beschouwt, niet gelooft dat brood en wijn lichaam en bloed van Christus worden. In feite zei Pew dat 69% van hen denkt dat de hostie en de wijn slechts “symbolen” van Christus’ lichaam en bloed zijn.

De uitkomsten leidden tot een grote hoeveelheid borstklopperij, en er vlogen beschuldigingen in het rond over wie de schuld moest krijgen voor deze jammerlijke stand van zaken.

Voorzichtig benaderen

Maar je moet zulke enquêtes altijd voorzichtig benaderen, zo merkte Mark Gray van het Centrum voor Toegepast Onderzoek in het Apostolaat (CARA) op, op zijn blog 1964. Hij wees erop dat Pew katholieken de volgende keuze gaf: het brood en de wijn (a) worden echt het lichaam en bloed van Jezus Christus, of (b) zijn symbolen van het lichaam en bloed van Christus.

De uitkomsten wijken significant af van een enquête uit 2011 waarin 63% geloofde in de daadwerkelijke aanwezigheid (46% van die mensen wist wat de Kerk hierover leert).

Dat eerdere onderzoek stelde de vraag zo: “Welke van de volgende uitspraken omschrijft de katholieke leer (over de Eucharistie, ge) het beste: (a) Het brood en de wijn worden werkelijk het lichaam en bloed van Jezus Christus, of (b) het brood en de wijn zijn slechts symbolen voor het lichaam en bloed.

Echt versus werkelijk

Het verschil is het gebruik van “echt” versus “werkelijk”. “Echt”, zo suggereert Gray, zou het kunnen doen klinken als iets dat je onder een microscoop kunt analyseren of empirisch kunt waarnemen.

In plaats daarvan omschrijft de Kerk de daadwerkelijke aanwezigheid als “een onuitputtelijk mysterie”, en leert dat de “substantie” van het brood en de wijn bij de consecratie veranderen, maar de “verschijningsvormen van brood en wijn blijven”.

Eerdere CARA-enquêtes gebruikten volgens Gray de formulering “Jezus Christus is werkelijk aanwezig in het brood en de wijn van de Eucharistie” of “brood en wijn zijn symbolen van Jezus, maar Jezus is niet werkelijk aanwezig”.

Grote nood

Gray hoopt deze hypothese verder te testen, maar ik denk dat hij iets op het spoor is. Jaren geleden kwam er een soortgelijk onderzoek uit. Een theoloog zei me toen dat katholieken misschien niet in staat zijn de ‘daadwerkelijke tegenwoordigheid’ welsprekend te definiëren, en dat de term ‘transsubstantiatie’ iets obscuurs voor hen kan zijn, maar dat zij in hun eerbied en de manier waarop zij zich gedragen, tonen dat het niet slechts een symbool is.

Wat al deze enquêtes echter onderstrepen is de grote nood in de Kerk aan geloofsvorming voor volwassenen. Een paar jaar godsdienstles in de kindertijd volstaat niet, en voor die veronachtzaming betalen wij nu de prijs. (Vert. PD)

Greg Erlandson is directeur en hoofdredacteur van Catholic News Service.