<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Opinie

Lopen wij 75 jaar na de bevrijding warm voor de Bevrijder?

Theo Schepens 4 mei 2020
image
Archiefbeeld van de intocht van het Canadese leger in de provincie Utrecht. Foto: Nationaal Archief via Wikipedia.org

De Nederlandse bisschoppen schreven na de bevrijding een brief waarin zij nadachten over de gevolgen van een samenleving zonder God. Hun schrijven klinkt 75 jaar later nog altijd akelig actueel.

 Kort na de Tweede Wereldoorlog werd in alle kerken een brief van de Nederlandse bisschoppen voorgelezen. Ze keken terug op vijf zware jaren vol ontbering. Ze herinneren aan de vele duizenden die vermoord werden, gevangen zaten of in Duitsland slavenarbeid moesten verrichten. Ze wezen op de bombardementen, de plunderingen, vernielingen en brandstichtingen.

En ze spraken hun dankbaarheid uit jegens onze bevrijders. Ze roemden de dapperheid van hen die hun “trouw aan het vaderland met hun leven hebben moeten betalen” en spraken hun waardering uit voor de hulp aan mensen in nood. Maar “nu zijn wij weer vrij”, stellen ze met vreugde vast.

Hoe had dit kunnen gebeuren?

Net als wij nu, stelden de bisschoppen zich toen de vraag hoe het had kunnen gebeuren. Want had het Duitse volk op allerlei vlakken “en vroeger ook op gebied van beschaving” niet veel groots tot stand gebracht?

Allereerst wijzen ze dan op het al langer groeiende nationalisme en militarisme. “Maar”, stellen ze, “het allergrootste ongeluk was, dat het Duitse volk God heeft verlaten, tenminste in zijn leiders en in een groot deel van de bevolking. En wat niet op God gebouwd is, is op zand gebouwd”.

Hogere geestelijke idealen ontbraken

Zo’n goddeloos bestaan leidt ertoe dat “hogere geestelijke idealen” ontbreken en velen geen ander doel meer hebben “dan dit korte aardse leven zo dragelijk mogelijk te maken en er zoveel mogelijk van te genieten”.

In die situatie kon Hitler opstaan als profeet van een nieuwe wereldbeschouwing, het nationaalsocialisme, dat “ondanks zijn mooie frasen zuiver materialistisch” is: het kent geen persoonlijke God, laat staan de god-mens Jezus Christus.

Geen wraakgevoelens

Er bestaat dan ook geen goed en kwaad; “goed is, wat nuttig en aangenaam is; kwaad is, wat schaadt of hindert”. Hitler zelf werd de maatstaf: “Wij zijn er getuigen van geweest, dat de meest afschuwelijke misdaden en gruwelen gepleegd en uitgevoerd werden, met het excuus: De Führer heeft het bevolen; wij moeten gehoorzamen.

Het doden van Joden, geestelijk gehandicapten en psychiatrische patiënten is dan geen ethisch probleem, maar geoorloofd en nuttig en daarom goed.

“75 jaar later kunnen we ons afvragen of wij inderdaad van het verleden hebben geleerd”

De bisschoppen roepen de Nederlanders op om “een goed en christelijk gebruik te maken van onze vrijheid”, allereerst door zich niet te laten leiden “door gevoelens en uitingen van wraak”, hoe moeilijk dat ook kan zijn.

Goed gebruik van vrijheid

Een goed gebruik van onze vrijheid vraagt dat wij leren van het verleden en “ons spiegelen aan het ongelukkige voorbeeld van een volk-zonder-God. Door God te verlaten is het Duitse volk zover afgedwaald en tot zulke wandaden gekomen”.

En al is Duitsland verslagen, de geest van het nationaalsocialisme “is in andere vormen nog zeer levendig in het materialisme en nieuw-heidendom. Wij zullen daartegen de strijd moeten aanbinden. De wereld moet terug naar Christus, wil zij niet ten gronde gaan”.

Hebben wij van het verleden geleerd?

75 jaar later kunnen we ons afvragen of wij inderdaad van het verleden hebben geleerd. Ons land is in hoge mate een land-zonder-God geworden. Vanuit de politiek groeit de druk om het geloof uit het publieke leven te bannen en op te sluiten ‘achter de voordeur’, waardoor het getemd en krachteloos wordt.

En we laten dat gebeuren! Helaas laten de cijfers zien dat ook de meeste katholieken ‘gelovigen in iets’ zijn, geen gelovigen in God meer. Materialisme (geld en bezit) en hedonisme (‘je leeft om er zoveel mogelijk van te genieten’) zijn voor velen de leidraad. En wat goed en kwaad betreft, geldt voor velen dat ‘goed is wat ik goed vind’. Is het dan zo verwonderlijk dat er zoveel ontsporingen zijn? Van hoog tot laag, op allerlei gebied?

Terug naar Christus

“De wereld moet terug naar Christus”, zo stelden de Nederlandse bisschoppen in hun eerste herderlijk schrijven na de Tweede Wereldoorlog. Diezelfde Christus, van wie wij onlangs nog vierden dat Hij ons bevrijdde van de last van zonde en dood.

Na de Tweede Wereldoorlog liep ons volk terecht uit om onze bevrijders te verwelkomen. Op 5 mei, 75 jaar na de bevrijding, herdenken we dat opnieuw. Kunnen wij hetzelfde enthousiasme opbrengen voor de Bevrijder van Godswege?

Dr. Theo Schepens is godsdienstsocioloog en docent aan de priesteropleidingen van de bisdommen Breda, Den Bosch en Roermond.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.