In het commentaar van 3 september werd de vraag gesteld: willen we meer of minder bisschoppen? Maar voordat we deze vraag beantwoorden, moeten eerst andere vragen gesteld worden, zoals: wat voor Kerk vormen wij eigenlijk?
We noemen ons een missionaire Kerk. Maar wat betekent dat voor onze houding als rooms-katholieken in een sterk geseculariseerde samenleving en voor de organisatie die daarbij hoort? We staan pas aan het begin van het denken hierover. Logisch, want de tijd dat het anders was, ligt hooguit twee generaties achter ons.
In de wereldkerk zien we verschillende organisatiemodellen: van een fijnmazig netwerk van parochies en bisdommen tot uitgestrekte eenheden die enorme gebieden beslaan. Veel is historisch gegroeid en alles is afhankelijk van de beschikbare vrijwilligers en pastores, het aantal gelovigen, de vitaliteit van de geloofsgemeenschap en de beschikbare middelen.
Eerlijk gezegd zie ik nauwelijks doorwerking van wat het betekent om missionaire Kerk te zijn in de organisatie van de Kerk in Nederland. Er is ten opzichte van twee generaties terug nauwelijks wat veranderd. De parochies zijn groter geworden en de bisdomkantoren hebben minder personeel, maar dat is het dan ook. Een missionaire Kerk vraagt om een andere houding en om een andere organisatie, op lokaal, diocesaan en landelijk niveau. Het huidige model is onhoudbaar.
Zijn we met de schaalvergroting op parochieniveau niet terechtgekomen in een spiraal naar beneden? De schaalvergroting die dertig jaar geleden is ingezet, heeft tot nu toe immers niet geleid tot revitalisering. Op het niveau van de bisdommen is nagenoeg alles bij het oude gebleven, zij het met minder mensen. Zo zijn er voor de veertig tot vijftig priesterstudenten die Nederland thans heeft (van wie tien tot vijftien van Nederlandse bodem) maar liefst zeven priesteropleidingen.
Moeten we niet naar een landelijk dienstencentrum, zoals bij onze protestantse zusters en broeders? Eén goed en professioneel dienstencentrum, faciliterend aan parochies en bisdommen op het gebied van catechese, gebouwenbeheer, diaconie, liturgie en vermogensbeheer. Een centrum van waaruit één landelijke priesteropleiding en de noodzakelijke voortgezette vorming van pastores wordt georganiseerd.
“Met het opzetten van een dienstencentrum worden de bisdommen kleiner; veel kan immers landelijk georganiseerd worden.”
Tweet dit!
Dit dienstencentrum kan goed samenwerken met de centra van bijvoorbeeld de Protestante Kerk in Nederland of de Nederlandse Gereformeerde kerken, zeker op gebieden die de leer van de Kerk niet raken, zoals gebouwenbeheer, diaconie en vermogensbeheer. Deze kerkgenootschappen hebben bovendien min of meer dezelfde issues als de rooms-katholieke Kerk, dus waarom niet kennis en ervaringen delen en bundelen?
Ook de priesteropleiding kan goed samenwerken met de theologieopleidingen voor predikanten, bijvoorbeeld op het gebied van vakken als godsdienstsociologie en hermeneutiek.
Nu liggen deze taken grotendeels bij de bisdommen zelf en zelfs bij de parochies (zoals gebouwenbeheer en het afstoten van gebouwen). Dat is niet alleen inefficiënt; het roept vooral de vraag op of de gewenste kwaliteit wordt geleverd, omdat veel vraagstukken uiterst complex zijn. Dit vraagt om professioneel expertise en niet om versnippering.
Met het opzetten van dit dienstencentrum worden de bisdommen kleiner; veel kan immers landelijk georganiseerd worden. Bisschoppen hoeven daardoor minder te managen en kunnen meer tijd besteden aan hun priesters en gelovigen. Dat vraagt om bisschoppen die zaken kunnen delegeren omdat ze vertrouwen op de expertise van deskundige leken; me dunkt sowieso geboden bij een krimpend aantal priesters. Het vraagt om bisschoppen die ook elkaar vertrouwen en goed als team kunnen samenwerken – met elkaar en met de protestantse kerken.
Pas daarna kan de vraag gesteld worden hoeveel bisschoppen we nodig hebben. Daarbij is het belangrijk deze vraag te beantwoorden met een zekere realiteitszin: ook nu al is het aantal beschikbare priesters zeer beperkt en dit zal alleen maar afnemen. Leidend in alles is de vraag hoe we vanuit onze rooms-katholieke traditie christelijk present kunnen zijn, hier en nu. Dat vraagt om een andere organisatie, die hoopvol die toekomst ingaat.
Eric Holterhues is theoloog.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
