Zowel in Nederland als in Vlaanderen verwezen veel kranten de pausreis naar Cyprus en Griekenland naar de marge. Wordt elk realistisch alternatief voor een hard vluchtelingendiscours verzwegen?

Eerder deze week verscheen op de webstek van de Vlaamse krant De Standaard een filmpje van paus Franciscus, die tijdens zijn ontvangst door de synode van de Cypriotisch-orthodoxe Kerk even tegen de vermoeidheid vocht. Het was half tien en de paus, die er daags voordien vier uur vliegen en een viertal intense uren had opzitten, was die vrijdagmorgen al sinds half negen weer in de weer.

Ook wie niet op veertien dagen van zijn 85e verjaardag staat, kan in zulke omstandigheden tijdens een lange toespraak met simultaanvertaling naar het Italiaans een paar seconden indommelen. Het leverde in deze wereld een hapklaar mediabrokje op, maar het is en blijft triviaal nieuws.

Achterhoedegevecht

De orthodoxe priester die Franciscus zaterdagmorgen in Athene toeschreeuwde dat hij een ketter is, was ook al zo’n filmpje waard. Toegegeven, dit incident is minder triviaal, maar het is het getuigenis van een achterhoedegevecht.

Het protest van de Grieks-orthodoxe basis tegen het bezoek van Johannes Paulus II in mei 2001 was relevant. De plooien tussen beide Kerken waren toen zelfs op niveau van hun leiders niet gladgestreken. Maar nadat de Poolse paus uitdrukkelijk vergeving gevraagd had “voor elke keer dat zonen en dochters van de katholieke Kerk in doen en laten hebben gezondigd tegen hun orthodoxe broeders en zusters”, applaudisseerde zelfs de toenmalige orthodoxe metropoliet spontaan.

Hooguit een foto waard?

Natuurlijk legt de seculiere pers in de Lage Landen anno 2021 de katholiek-orthodoxe relaties niet in detail uit. De gemiddelde lezer heeft er niets aan en voor analyses van de oecumene zijn er de gespecialiseerde religieuze media.

Maar Franciscus stelde tijdens deze reis vluchtelingen en migranten centraal – waarover het Vlaamse Radio 1 trouwens terecht specialist Jan De Volder interviewde. Het discours van de paus in dezen kan op de instemming rekenen van zijn orthodoxe gesprekspartners, van betrokken bisschoppen tot politici zoals de christendemocratische Griekse premier Kyriakos Mitsotakis. Waarom is deze pertinente analyse van Franciscus in onze media dan hooguit een foto met bijschrift waard?

Commerciële logica

De vraag is niet zonder belang, want het populistische discours aan rechterzijde wordt in onze media wel voortdurend uitgemeten. De Franse presidentskandidaat Eric Zenmour bijvoorbeeld, bestaat niet zonder de media, hij is door de pers gemaakt en heeft verder nog nooit iets voor elkaar gebracht. Ook elke move van een Geert Wilders of Thierry Baudet in Nederland of een Tom Van Grieken of Dries Van Langenhove in België krijgt steevast uitgebreid aandacht.

Natuurlijk bereiken de mediabedrijven daarmee meer clicks & bites. Maar laten redacties zich tegenwoordig alleen door deze commerciële logica leiden? In elk geval smoort de stroom aan antimigrantendiscours in onze media steevast elk alternatief in de kiem.

Realistisch alternatief

En omdat er geen alternatief weerklinkt, kan bijvoorbeeld de huidige Belgische coalitie zichzelf aanprijzen met het mantra There Is No Alternative. Maar dat is pertinent onjuist. Het nieuwe Duitse regeerakkoord bijvoorbeeld, voorziet onder meer in meer legale migratiekanalen, eenvoudigere gezinshereniging, geen repatriëring meer naar onveilige landen en een verblijfsrecht voor één jaar voor mensen die in januari 2022 al minstens vijf jaar in Duitsland zijn, geen misdrijf gepleegd hebben en beloven de democratische orde te respecteren. Dat kan daarna een definitief verblijfsrecht worden als ze binnen het jaar legaal werk vinden. De Duitsers hebben door dat wij arbeidskrachten tekortkomen.

De wereld op zijn kop

Eigenlijk is dit de wereld op zijn kop. Duitsland zet de bocht in nu de christendemocraten er uit de regering verdwenen, terwijl in Vlaanderen een christendemocratische staatssecretaris beleid in stand houdt dat in alle toonaarden strijdig is met het sociale denken dat uit een christelijke geloofsovertuiging voortvloeit.

Paus Franciscus herinnert ons daar voortdurend aan, ook naast leiders die niet zo ruimdenkend zijn als hij, maar zich wel op christelijke waarden of het christelijk personalisme beroepen. In het Boedapest van Viktor Orbán had hij het in september nog over “zich meer openstellen voor mannen en vrouwen in nood”.

Ook Nederland maakt misschien straks de bocht, althans, zoveel suggereerde de formatienota die CU-leider Gert-Jan Segers onlangs in de trein achterliet.

‘Schipbreuk van de beschaving’

Tijdens zijn reis naar Cyprus en Griekenland – twee landen die veel vluchtelingen op hun grondgebied hebben – wond de paus er geen doekjes om. Hij ging uitdrukkelijk buiten zijn tekst toen hij de kampen in Libië of aan de Pools-Wit-Russische grens Lager noemde – naar analogie met de detentiekampen van de nazi’s of van Stalin.

Europa wordt volgens Franciscus “geblokkeerd door nationalistisch egoïsme” en stelt “oplossingen voor de opvang van migranten uit in plaats van de een motor van solidariteit te worden”: “Ik smeek jullie: stop deze schipbreuk van de beschaving!”

Uitzonderlijk Europees model

Deze Argentijn kent de Europese geschiedenis beter dan wijzelf dat doen. Hij weet hoezeer het personalistische appel van de christendemocraten, samen met de drive van de liberalen en het solidariteitsdenken van links, destijds tot een uitzonderlijk Europees model heeft geleid.

Ondanks voortdurende tegenkanting van conservatieve krachten, slaagde die Europese beschaving erin welvaart en welzijn telkens verder uit te dragen, eerst naar de arbeidersklasse, later naar Zuid-Europese landen en weer later naar Oost-Europa. Vandaag roepen vluchtelingen en migranten om emancipatie en rechten. Die ook voor hen opzetten, dat is de Europese beschaving.

>> Lees hier meer over de pausreis naar Cyprus en Griekenland.