De discussie over Traditionis Custodes onttrekt een fundamentelere kwestie aan het zicht – eentje waar iedere priester en iedere gelovige tegenaan loopt: wat is de Kerk?
Liturgie is geen bijzaak. Ze is het fundament van onze katholieke identiteit, toont wat wij geloven en hoe wij onszelf zien in onze verbondenheid met God, de naaste en de samenleving.
Ook onze opdracht om het verlossingswerk van Christus handen en voeten te geven en door te geven, is ten diepste verbonden met de liturgie die wij vieren. De liturgie is een profetisch getuigenis, een dynamisch geheel bedoeld om alle mensen in de volheid van Christus’ leven te trekken.
Er is momenteel veel meer aan de hand dan een controverse over wel of geen oude ritus (van voor 1969) of nieuwe ritus (van na 1969). De discussie hierover onttrekt een fundamentelere kwestie aan het zicht. Die draait onder meer om de leer van de Kerk, de verhouding van gewijd ambt en leken, de inhoud van de sacramenten en of de Kerk van ons is of van Christus. Ten diepste gaat het om de vraag of met het Tweede Vaticaanse Concilie en haar uitwerking een nieuwe Kerk is ontstaan of niet.
“Ten diepste gaat het om de vraag of met het Tweede Vaticaanse Concilie en haar uitwerking een nieuwe Kerk is ontstaan of niet”
Tweet dit!
Voor een groep rondom aartsbisschop Lefebvre waren de leerstellige ontwikkelingen na het Concilie funest en dat uitte zich volgens hen in de liturgische vernieuwing (die zij een “liturgische vernieling” noemen). Zij blijven putten uit de oude leerstellige en liturgische bronnen, in de overtuiging dat dit de manier is om Christus in zijn volle omvang te presenteren in onze tijd. Zij gebruiken oude en beproefde middelen uit de schat van de Kerk: rozenkrans, kruisweg, devoties tot Maria en het Heilig Hart, vaak gedreven door een ‘kruisvaardersmentaliteit’.
Voor hen is het motu proprio van paus Franciscus een bevestiging van wat zij altijd al dachten: wij zijn de ‘restkerk’.
Voor een andere groep mensen kon de Kerk niet snel genoeg veranderen. Op leerstellig vlak werd alles in twijfel gesteld, het gaat voor hen in de Kerk over ons als mens, over het hiernumaals. Velen gingen voortvarend in parochies aan de slag gegaan en werken daar nog steeds. Oerkatholieke devoties en gebruiken zijn in dit gedachtegoed niet meer welkom.
Zij zien in het motu proprio een bevestiging: zie je wel, goed dat die oude rommel weg is en weg blijft. Leve de andere Kerk!
Voor de ene groep is onze Kerk na 1969 opgehouden, voor de andere groep begon zij in dat jaar. Is daarmee alles gezegd? Nee.
Als ik naar Nederland kijk, zie ik zoekende mensen. Wie de ‘alternatieve’ zaken in de eigen parochie zat is, zoekt plekken waar de volheid en continuïteit van het geloof worden bewaard, doorgegeven en gevierd. Wie geen genoeg krijgt van vernieuwing en verandering, zoekt gemeenschappen waar die zaken vooropstaan. Het is een soort natuurlijke schifting. Weer anderen haken helemaal af, worden ‘spiritueel’ of gaan naar groepen als die van Lefebvre en sluiten zich af van al het andere.
Dit is het veld waar je als parochiepriester in 2021 midden in staat, want deze scheidslijnen lopen door alle gemeenschappen. Je voelt het, je merkt het, je komt ermee in aanraking via de mensen die in de parochies de touwtjes in handen hebben en je dat ook laten weten: wij doen het hier zo, dus pas je maar aan.
Maar voor mijzelf begint noch eindigt de Kerk in 1969. Zij is een continue doorgaande beweging met een rijke traditie die mij heeft gevormd. Dat geeft mij een stevig fundament voor mijn werk hier en nu, waarin ik mensen in volle overtuiging God en de hele bandbreedte van ons geloof wil laten kennen.
“De leerstellige traditie van onze Kerk laat geen liturgische ruimte voor starheid en ook niet voor ongebreidelde alternatieve zaken”
Tweet dit!
In de vijfde eeuw formuleerde de monnik Prosper van Aquitanië een belangrijk principe: Legem credendi lex statuat supplicandi: ‘De wet van het smeken (bidden) bepaalt de wet van het geloven.’ In ons gebed en ons liturgisch vieren getuigen wij van wat wij geloven: van een geloofsinhoud gevormd door tweeduizend jaar kerkelijk leven.
Mijn opleiding en verdere studie hebben mij doorkneed in Bijbel en traditie. Al lezend en studerend kan ik niet bevestigen dat de nieuwe liturgie de énige unieke uitdrukking is van Prospers principe, zoals het motu proprio van paus Franciscus nu stelt. De oude en de nieuwe ritus drukken hetzelfde principe uit. Ze vragen erom diep ingebed te zijn in de hele liturgische en leerstellige traditie van onze Kerk. De leerstellige traditie van onze Kerk is het fundament en laat geen liturgische ruimte voor starheid en ook niet voor ongebreidelde alternatieve zaken.
Wie theologisch niet sterk in zijn schoenen staat, kan beide vormen van vieren de nek omdraaien. Wie alleen de oude liturgie viert omdat ze exotisch en nostalgisch is, slaat de plank mis. Wie alleen de nieuwe liturgie viert uit de losse pols en wat aanrommelt, slaat de plank ook mis. In beide gevallen worden gelovigen op het verkeerde been gezet en zij voelen dit aan.
Wie godvruchtig de oude liturgie viert maar van de preekstoel of in de biechtstoel dingen hoort die niet op de traditie gestoeld zijn, voelt zich belazerd en zal wegblijven. Wie vol overgave meedoet aan allerlei liturgische experimenten zonder enige oproep tot innerlijke bekering, merkt op enig moment dat hij leeg is en blijft, en zal ook wegblijven.
Ik hoop dat onze bisschoppen van zich laten horen en zullen aangeven waar het leerstellig en liturgisch om draait. De paus geeft dit in zijn begeleidende brief aan de bisschoppen ook aan. Liturgie is eer, lof en dank brengen aan God, geen zelfverheerlijking of een bevestiging van het ‘eigen clubje’. Duidelijkheid hierover zal tot een uitzuivering leiden, dat is zo – maar dan weet iedereen wel waar hij aan toe is.
Ik vier beide vormen van de Romeinse ritus met overgave, in het geloof dat de Heer zijn Kerk leidt. Ik put in geloof en leer uit de schat van nieuw en oud, om mensen van goede wil met raad en daad bij te kunnen staan. Om de eenheid onder katholieken in Jezus Christus te funderen en om in de viering van de liturgie Christus’ verlossingswerk voort te zetten – zonder starheid en zonder gekke alternatieve zaken.
Want het gaat om Christus. Zijn poorten staan open, laten wij geen blokkades opwerpen. Er is veel meer aan de hand. Verlies dat niet uit het oog!
G.M.J. van der Vegt is pastoor van de parochie H. Drie-eenheid in Nieuwegein en omstreken.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
