<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Opinie

Zakelijk realisme kardinaal Eijk verdient hulde

KN Redactie 20 september 2018
image
Kardinaal Eijk (Foto: CNS Photo - Francois Gloutnay, Presence)

Het toekomstvisioen dat kardinaal Eijk in De Gelderlander liet optekenen was niet rooskleurig. De Kerk in het aartsbisdom gaat hard achteruit; over tien jaar zullen nog maar tien tot vijftien kerken regelmatig Eucharistievieringen hebben. Het kwam hem op veel kritiek te staan. Maar waarom prijst niemand Eijks realisme?

De feiten liegen er niet om. De meeste Nederlandse parochies vallen bij een stresstest hopeloos door de mand. Laten we beginnen bij het geld. Als dorpspastor in het Groene Hart merkte ik dat parochiële uitgaven grotendeels worden betaald uit de opbrengsten van het vermogen. Kortom, de parochie leeft niet van wat mensen nu geven, maar van wat mensen vroeger gegeven hebben. Dat is op zich al zorgelijk, maar dat wordt het des te meer in het licht van de demografie. Wat er nog wél gegeven wordt, komt vooral van oudere generaties. Precies die gaan we in de komende tijd missen. De kerkelijke financiën zijn een soort tijdbom.

Geen eindeloze rek

Dat brengt op een tweede stresstest: de kerkgangers. Elk jaar daalt het kerkbezoek van katholieken met vijf tot zes procent, aldus het interview. Dat zie je om je heen. In welke kerk komen er nog honderdvijftig mensen voor de viering? Waar komen er mensen jonger dan 55? Hoeveel gezinnen zijn er?

Ook de feiten van de vrijwilligers spreken boekdelen. Regelmatig blijven kerkbestuurders langer dan hun termijn omdat er geen opvolgers zijn, en gaan kosters door tot ze erbij neervallen. Of wie doet de crèche? Of schaften we die af omdat die niet nodig was? Zie dan stresstest twee. En wie kan er eigenlijk goed catechese geven voor de eerste communie?

Ten slotte de voorgangers. Jaarlijks is er ongeveer één priesterwijding per bisdom, of een paar in de bisdommen met banden met het Neokatechumenaat; het aantal priesters dat sterft, is een veelvoud daarvan. Ook diakens en pastoraal werkers kunnen dat gat niet opvullen. (Trouwens, parochies zouden hen niet kunnen betalen; zie stresstest één.) Het is dan ook niet verwonderlijk dat werkers in het pastoraat vaak vele parochies moeten bedienen. De rek die in hen zit is niet eindeloos.

Oases van geloof

Nu zullen de meeste critici de feiten niet bestrijden. Dat kan ook bijna niet. Maar men miste een inspirerend perspectief. Iets hartverwarmends. De bestuursstijl van de kardinaal is inderdaad zakelijk, to the point. Toch ben ik blij met zijn bijdrage. Volgens mij hebben de feiten ons iets te zeggen. Niet gewoon, omdat het nu eenmaal zo is, maar expliciet-gelovig. God spreekt niet alleen door de Schrift, de traditie, en het leergezag. God spreekt ook door middel van de ‘tekens van de tijd’, die met Tweede Vaticaans Concilie weer onder het stof vandaan gehaald werden. Precies dat was een van de revolutionaire bijdragen van Vaticanum II. Als we de ramen openen en om ons heen kijken, de wereld in, dan zien we dingen; en die hebben ons iets te zeggen.

Het Concilie voegde daar terecht aan toe dat we die tekens moeten verstaan in het licht van het Evangelie. We waaien niet met elke wind mee. Feiten hebben ons dus niet onmiddellijk iets te zeggen; ze moeten ook nog met het Evangelie verbonden worden.
Hoe zit dat met deze feiten? Volgens mij nodigen die uit tot een nieuwe visie op de Kerk. Als we de aloude parochiestructuur, met een dekkend netwerk van kerken, loslaten, dan ontstaat er iets nieuws. Geen alomtegenwoordig christendom meer, de erfenis van het Romeins Rijk. In plaats daarvan: onze kerken als pleisterplek. Als licht op de standaard. Als oases van geloof, hoop en liefde in de woestijn. Om van daaruit bemoedigd terug te gaan naar waar we wonen, leven en werken.

Dat verdient hulde

Kardinaal Eijk loopt niet voor de werkelijkheid weg. Hij ziet die onder ogen en neemt zijn verantwoordelijkheid. Misschien vooral als manager. Maar ook vanuit een gelovig perspectief zijn er redenen om de feiten serieus te nemen. Dat er nog meer te zeggen valt, staat buiten kijf. Bijvoorbeeld over empathische communicatie die rekening houdt met de menselijke neiging tot het ontkennen van pijnlijke waarheden of tot weerstand bij verandering. En hoe laten we mensen op een goede manier meedenken en meepraten? Ook uitvoering verdient aandacht, om het midden te vinden tussen voortvarendheid, die tot opstand leidt, en traagheid, die tot niets leidt.

Maar wat ook aandacht verdient, is realisme. Kardinaal Eijk geeft het die ook. Dat verdient hulde.

Dr. Jos Moons s.j. doet theologisch onderzoek aan de Tilburg School of Theology en doceert theologie aan de KU Leuven.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.