Hoewel hij zijn katholieke geloof steeds expliciet beleden heeft, bleef vertrekkend president Joe Biden juist onder katholieke Amerikanen een omstreden figuur. Hoe komt dat?
In de nadagen van zijn ambtstermijn in het Witte Huis kondigde president Joe Biden aan dat hij de Presidential Medal of Freedom, de hoogste burgerlijke onderscheiding van de VS, zou toekennen aan paus Franciscus.
Die stap toonde nog maar eens hoe het katholicisme een integraal, zij het complex deel uitmaakt van Bidens verhaal, zowel in zijn openlijke belijden van het geloof als op gebieden waar zijn openbare beleid soms afweek van de leer van de Kerk.
“Het katholicisme van Joe Biden is een groot deel van zijn verhaal”, zo vertelt John White, hoogleraar politicologie aan de Katholieke Universiteit van Amerika in Washington.
In tegenstelling tot zijn enige katholieke voorganger, John F. Kennedy, is Bidens katholicisme, aldus White, “ingebed in zijn persoonlijkheid toen hij opgroeide, in de tragedies die zijn leven hebben getekend. Het is een groot deel van zijn persoonlijkheid, in tegenstelling tot Kennedy, die het nogal voor zichzelf hield.”
Robert Schmuhl, emeritus hoogleraar Amerikaanse studies aan de Universiteit van Notre Dame in Indiana, legt uit dat de publieke perceptie van het hebben van een katholieke president enorm is veranderd in de decennia tussen de presidentschappen van Kennedy en Biden.
“Toen John Kennedy in 1960 werd gekozen, stonden katholieken achter hem”, zegt Schmuhl. “Er was trots onder de katholieke gelovigen dat een van hen het Witte Huis had bereikt. Maar sinds de jaren 1960 zijn miljoenen katholieken Republikein geworden. Er is veel minder eenheid.”
Biden maakte in zijn openbare leven geen geheim van zijn geloof. De president ging regelmatig naar de Mis, zowel op zondag als op heilige feestdagen. Ook draagt hij vaak de rozenkranskralen van zijn overleden zoon om zijn pols, en heeft verteld over hoe het geloof een steun was in rouwperiodes.
Biden verloor zijn eerste vrouw en 13 maanden oude dochter bij een auto-ongeluk in 1972. In 2015 stierf zijn zoon Beau Biden aan een hersentumor.
Maar ook op zijn politieke opvattingen had zijn geloof invloed, zei hij. Toch bracht zijn beleid hem vaak in een gespannen verhouding met de Amerikaanse bisschoppen, vooral als het ging over abortus.
Dat was een belangrijk politiek onderwerp tijdens zijn ambtstermijn. Het Amerikaanse Hooggerechtshof nam op 24 juni 2022 een historische beslissing door de abortuswetgeving terug te geven aan de beleidsmakers van de verschillende deelstaten. Biden bekritiseerde die uitspraak scherp en beloofde in een verklaring dezelfde dag dat zijn regering “al haar wettelijke bevoegdheden zal gebruiken” om de optie van abortus op landelijk niveau te waarborgen.
Spanningen tussen Biden en katholieke leiders waren duidelijk vanaf zijn eerste dag in het Oval Office. Op de dag van Bidens inauguratie op 20 januari 2021, bracht de Amerikaanse bisschoppenconferentie een verklaring uit. Enerzijds werd de katholieke president daarin geprezen vanwege “zijn jarenlange inzet voor de prioriteit van het evangelie voor de armen”.
Anderzijds zagen de bisschoppen zich genoodzaakt “erop te wijzen dat onze nieuwe president heeft toegezegd om bepaald beleid te voeren dat het morele kwaad bevordert en het leven en de waardigheid van de mens bedreigt, het ernstigst op het gebied van abortus, anticonceptie, het huwelijk en gender”.
De katholieke nieuwssite The Pillar meldde destijds dat de verklaring van de bisschoppenconferentie werd uitgesteld na tussenkomst van het Vaticaanse Staatssecretariaat. Ook de Amerikaanse bisschoppen zelf zouden verdeeld zijn over deze verklaring, die ondertekend werd door aartsbisschop José Gomez van Los Angeles, de toenmalige voorzitter van de conferentie.
“Katholieken zelf zijn zo verdeeld, zowel in hun religieuze als in hun politieke identiteit”
Biden “had te maken met een zeer verdeelde katholieke Kerk, niet alleen onder het electoraat, maar ook met een zeer verdeelde hiërarchie, bisschoppen, vooral als het gaat over hoe om te gaan met een president die een Democraat is, wiens partij zich steeds meer is gaan richten op abortus en op gender”, zo zegt Massimo Faggioli, hoogleraar geschiedenis van de theologie aan de Villanova Universiteit en auteur van het boek Joe Biden and Catholicism in the United States.
Faggioli noemt de relatie tussen Biden, de Amerikaanse bisschoppen en het Vaticaan onder paus Franciscus “een zeer vreemde driehoeksverhouding, waarbij één zijde van de driehoek vrij sterk was”, verwijzend naar de relatie tussen Biden en de paus.
Biden ontmoette paus Franciscus voor het laatst op de top van de G7 in Puglia, Italië, op 14 juni vorig jaar, waar ze een “korte bilaterale privéontmoeting” hadden, volgens Catholic News Service.
Voorafgaand aan die ontmoeting, ontmoetten de twee elkaar op 29 oktober 2021 in het Vaticaan, toen Biden de paus “bedankte voor zijn inzet voor de armen in de wereld en degenen die lijden onder honger, conflicten en vervolging”, volgens de Amerikaanse ambassade bij de Heilige Stoel.
Hij prees ook “het leiderschap van paus Franciscus in het bestrijden van de klimaatcrisis, evenals zijn pleidooi om ervoor te zorgen dat de pandemie voor iedereen eindigt door het delen van vaccins en een rechtvaardig wereldwijd economisch herstel”, aldus de ambassade. De paus en de president zouden elkaar deze maand nog hebben ontmoet, maar Biden annuleerde zijn reis vanwege de bosbranden in Californië.
Biden oogstte lof van sommige bisschoppen voor het vluchtelingen- en klimaatbeleid, maar kreeg gemengde reacties op zijn immigratiebeleid. De bisschoppen prezen bijvoorbeeld een maatregel van de Biden-regering die de hervestiging van vluchtelingen uitbreidt, maar uitten hun teleurstelling over een uitvoeringsbesluit om illegale migratie te beteugelen.
In de nadagen van zijn presidentschap kreeg Biden ook te maken met een lobby van tegenstanders van de doodstraf om zijn campagnebelofte na te komen om een einde te maken aan de doodstraf. Hoewel hij dat niet deed, zette hij op 23 december nog wel 37 van de 40 bestaande federale doodvonnissen om naar levenslang. Hij weigerde de straffen om te zetten van degenen die waren veroordeeld voor terrorisme of massale schietpartijen.
De perceptie van Amerikaanse katholieken van Biden en zijn geloof hangt af van “welke katholieken je het vraagt”, zegt socioloog Tricia Bruce, directeur van het Springtide Research Institute en gespecialiseerd in veranderende opvattingen van Amerikaanse katholieken.
“Katholieken zelf zijn zo verdeeld, zowel in de manier waarop ze hun katholieke identiteit zien en in praktijk brengen, als in de manier waarop ze hun politieke identiteit in praktijk brengen”, zegt ze. “En katholieken zijn politiek behoorlijk verdeeld. In feite verschillen ze niet veel van de bevolking van de VS in het algemeen, wat van hen een behoorlijk machtig stemblok maakt.”
In zijn retoriek haalde Biden vaak bepaalde elementen van de katholieke leer aan, zoals de overtuiging, geworteld in de brief van Jacobus, dat “geloof zonder daden dood is” (Jac. 2,14-26). Hij haalde ook vaak de katholieke hymne On Eagle’s Wings aan, zoals in zijn overwinningstoespraak in 2020 en meer recent in zijn lofrede voor de overleden president Jimmy Carter.
In de loop van zijn openbare leven, waaronder tientallen jaren in de Amerikaanse Senaat als vertegenwoordiger van Delaware, werd Biden ook de eerste katholieke vicepresident ooit. Als Biden op 20 januari zijn ambt neerlegt, wordt JD Vance de tweede.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.