Tijdens een interreligieuze bijeenkomst in de Istiqlal-moskee in Jakarta, heeft paus Franciscus een gezamenlijke verklaring ondertekend voor dialoog, wederzijds respect en zorg voor de schepping.

Nasaruddin Umar, de grootimam van de Istiqlal-moskee, verwelkomde de paus op 5 september en leidde hem direct naar de ‘tunnel van vriendschap’, een brede ondergrondse loopbrug die de moskee verbindt met de katholieke kathedraal aan de overkant van de drukke straat.

Geen donker pad

Net als de paus was de imam van top tot teen in het wit gekleed. Hij begroette Franciscus met een kus op de wang. Aan het einde van de ontmoeting sloeg Umar een arm om de schouder van de paus en kuste hem op het hoofd. Paus Franciscus, die in zijn rolstoel zat, pakte de hand van de imam en kuste die.

Eerder had paus Franciscus, tegenover de ingang van de tunnel, tegen de imam en de donateurs die de tunnel hielpen bouwen gezegd: “Als we aan een tunnel denken, stellen we ons misschien gemakkelijk een donker pad voor. Dat kan beangstigend zijn, vooral als we alleen zijn. Maar hier is het anders, want alles is verlicht.”

Verklaring

“Ik zou jullie echter willen zeggen dat jullie het licht zijn dat het verlicht”, zei de paus, “en dat doen jullie door jullie vriendschap, door de harmonie die jullie cultiveren, de steun die jullie elkaar geven en door samen op reis te gaan, wat jullie uiteindelijk naar de volheid van het licht leidt.”

De paus en de imam ondertekenden de zogeheten ‘Istiqlal-verklaring’, een kort document waarin leden van beide religieuze gemeenschappen zich verbinden tot het verdedigen van de menselijke waardigheid, vooral wanneer die bedreigd wordt met geweld, en tot het verdedigen van de schepping.

‘Cultuur van geweld en onverschilligheid’

“De waarden die onze religieuze tradities delen moeten effectief worden bevorderd om de cultuur van geweld en onverschilligheid die onze wereld teistert te verslaan”, aldus de verklaring.

“Sterker nog, religieuze waarden moeten gericht zijn op het bevorderen van een cultuur van respect, waardigheid, mededogen, verzoening en broederlijke solidariteit om zowel ontmenselijking als vernietiging van het milieu te overwinnen.”

Inheemse religieus

Engkus Ruswana, een leider van Majelis Luhur Kepercayaan Indonesia, een organisatie voor volgelingen van inheemse religies, zei dat de prioriteit van zijn geloof “ligt bij menselijkheid en gemeenschap, en de relatie tussen de mens en de natuur. Ons principe is dat we moeten zorgen voor de aarde, voor de wereld.”

In een grote tent, gedrapeerd met de witte en rode kleuren van de Indonesische vlag, voegde Ruswana zich bij de paus, de imam en andere vertegenwoordigers van de religieuze gemeenschappen in het land, waaronder moslims, christenen, boeddhisten, hindoes en confucianen.

Koran en Bijbel

De formele bijeenkomst begon met het reciteren van een passage uit de Koran door Kayla Nur Syahwa, 16 jaar, die een nationale Koranrecitiewedstrijd voor kinderen met een handicap won, en een evangelielezing door een katholieke priester.

Paus Franciscus hield de religieuze leiders de tunnel voor als een metafoor van hoe “wij allen samen, ieder zijn eigen spiritualiteit cultiverend en zijn of haar religie beoefenend, op zoek kunnen gaan naar God en kunnen bijdragen aan de opbouw van open samenlevingen, gebaseerd op wederzijds respect en wederzijdse liefde, die in staat zijn te beschermen tegen starheid, fundamentalisme en extremisme, die altijd gevaarlijk en nooit te rechtvaardigen zijn”.

‘Dorst naar het oneindige’

“De zichtbare aspecten van religies – de riten, praktijken enzovoort – zijn een erfgoed dat beschermd en gerespecteerd moet worden”, zei de paus.

“We zouden echter kunnen zeggen dat wat er ‘onder ligt’ wat ondergronds loopt, zoals de ‘tunnel van vriendschap’, de ene wortel is die alle religieuze gevoeligheden gemeen hebben: de zoektocht naar een ontmoeting met het goddelijke, de dorst naar het oneindige dat de Almachtige in ons hart heeft gelegd, de zoektocht naar een grotere vreugde en een leven dat sterker is dan elke vorm van dood, die de reis van ons leven bezielt en ons ertoe aanzet uit onszelf te stappen om God te ontmoeten.”

‘Onze’ paus

De presbyteriaanse dominee Kriese Anki Gosal, vice-secretaris van het belangrijkste oecumenische orgaan van Indonesië, reageerde enthousiast op het bezoek van de paus: “We willen de boodschap van onze paus horen.”

Gevraagd werd naar het gebruik van het woord ‘onze’, zei ze: “Hij is de paus van alle mensen. Hij heeft boodschappen die we moeten doorgeven, of men nu katholiek is of niet, christen of niet.”

Populisme en identiteitspolitiek

Dominee Jacklevyn Manuputty, algemeen secretaris van de oecumenische groep die 97 kerken en christelijke gemeenschappen omvat, benadrukte dat christenen – die ongeveer 10% van de bevolking van Indonesië uitmaken – geen minderheden zijn. “Wij zijn burgers, geen minderheden. Meerderheid, minderheid: dat zijn politieke termen die misbruikt kunnen worden.”

“We leven in een van de meest diverse landen ter wereld, dus dialoog is onze levensstijl”, zei hij. “Overal ter wereld is er een groeiende tendens van populisme en identiteitspolitiek gebaseerd op ras of religie – dialoog is hoe we authenticiteit bevorderen.”