Pater Simon Buis verlegde grenzen met de films die hij op het Indonesische eiland Flores maakte. Zijn werk trok in de jaren twintig en dertig bomvolle zalen, maar nu is zijn naam in de vergetelheid geraakt. Het Missiemuseum zet de pionierende pater opnieuw in de kijker.
Hij stond bekend als “de pater uit Hollywood”, hoewel hij slechts één middag in dat filmbolwerk is geweest. Personen uit het verleden kunnen zelden aan enige legendevorming ontsnappen, al zijn de naakte feiten over het leven van pater Simon Buis (1892-1960) al verbluffend genoeg om een eigen tentoonstelling ruimschoots te rechtvaardigen.
Van een avontuurlijk leven als lid van de Missionarissen van Steyl – ook bekend als de paters van het Goddelijk Woord – op het Indonesische eiland Flores tot een succesvolle carrière als cineast én een tragisch einde aan zijn loopbaan: dat alles komt aan bod bij de tentoonstelling Hollywood op Flores van het Missiemuseum in Steyl.
Hoewel de Kerk aan het begin van de twintigste eeuw wat terughoudend tegenover het opkomende medium van de film stond – zowel op het doek als in de donkere bioscoopzalen heerste het risico op immoreel gedrag – werd het potentieel van films als reclame voor de missie snel ingezien.
De Missionarissen van Steyl waren al druk aan het experimenteren met films die het werk van de paters aan het thuisfront – en vooral aan jongens met een missionaire roeping – konden laten zien, toen Buis besefte dat een verhaallijn wonderen kon doen. In 1926 voltooide hij zijn Flores-film, waarbij hij bestaand materiaal combineerde met een zelfbedachte verhaallijn.
De Flores-film sloeg in als een bom en werd door honderdduizenden mensen gezien. Zijn congregatie stuurde hem daarom naar de Verenigde Staten om een bliksemopleiding tot cineast te volgen.
Toen hij vervolgens naar Flores ging, maakte hij zijn eerste speelfilm. Ria Rago vertelt het verhaal van een christelijk meisje dat zich tegen een gedwongen huwelijk verzet. Het acteerwerk werd verricht door de plaatselijke bevolking, die door Buis uiterst serieus genomen werd.
Daarmee onderscheidde hij zich van zijn tijdgenoten, aldus gastconservator Eddy Appels. Hollywood op Flores richt zich meer op Buis als filmmaker dan als pater, omdat hij vooral op dat vlak grensverleggend is geweest.
“Buis had een methode ontwikkeld waarbij hij met lokale acteurs grote speelfilms maakte”, legt Appels uit. “Hij betrok die acteurs nauw bij zijn werk en liet hen ook meepraten over zijn films. Daarmee was hij zijn tijd ver vooruit.”
“De impact van Buis was enorm, hij blijft een bijzondere filmmaker.”
Tweet dit!
Ook de successen die hij oogstte, maakten hem uitzonderlijk. “Zijn films hebben echt honderdduizenden bezoekers getrokken”, zegt Appels. “Dat waren echt blockbusters.”
Na Ria Rago maakte Buis nog de speelfilms Amor Ira – een soort West Side Story in missiegebied – en Anak Woda, die verloren is gegaan. Deze films waren minder succesvol dan zijn eerste twee werken, maar dat is niet wat zijn filmcarrière de das om heeft gedaan.
Buis’ rijzende ster stortte plotsklaps ter aarde door een noodlottige septembermiddag in 1934. Bij een vertoning van Ria Rago voor 146 meisjes in Hilversum vloog de filmprojector in brand, waarop het vuur razendsnel om zich heen greep. Bij de ramp vielen drie doden en 23 zwaargewonden, onder wie Buis zelf.
Pater Buis deed er alles aan om zo veel mogelijk kinderen te redden, maar hij moest later toch voor de rechter komen. Hem werd dood door schuld ten laste gelegd, maar doordat er van alles mis bleek te zijn met de vertoningsruimte – zo waren de vergunningen niet gecontroleerd en bleken de nooddeuren op slot – werd hij vrijgesproken.
Door de filmbrand werd in heel Nederland de brandveiligheid van filmzalen tegen het licht gehouden en werd het gebruik van het extreem brandbare nitraatfilmmateriaal aan banden gelegd.
Buis was ondertussen zo kapot van de ramp dat hij nooit meer een film zou maken. Zijn naam raakte vervolgens in de vergetelheid, waarbij ook de snel afnemende interesse in missiefilms ten tijde van de ontkerkelijking een rol speelde.
Met Hollywood op Flores wil Appels dat weer omkeren. “Zijn impact was enorm, hij blijft een bijzondere filmmaker”, vertelt hij. “Daarom willen we pater Buis een welverdiende plaats in de katholieke geschiedenis én in de filmgeschiedenis geven.”
De expositie Hollywood op Flores is nog tot en met 29 juni 2025 te zien in het Missiemuseum in Steyl. Kijk hier voor meer informatie.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
